Mülayim Sert

Bandista, yeni albümü “Ki Buradayız Hala”yı tayfabandista.org sitesinden yayınlamış durumda. Bandista, son yıllarda muhalif müziği kendi güncel tarzı ile tazelemeyi başarmış ve “ortamlar”da sevilen bir grup. Ürettiği eserleri “copyleft” anlayışı ile dinleyiciye sunarak ücretsiz indirilip çoğaltılmaya izin vermesi ile ayrıca takdiri hak ediyor. Eylemlerde ve dayanışma etkinliklerinde boy göstermeleri de cabası.

Tüm bu artılarına rağmen, Bandista her yeni bir iş çıkardığında anarşist yanımdan hafif bir sancı ile irkiliyorum da. Önceki albümlerinden 2009’da çıkan De Te Fabula Narratur’daki “A las Barricadas” yorumu “Haydi Barikata”da, İspanya İç Savaşı’nda devrim cephesinin en önemli örgütü anarkosendikalist konfederasyon CNT’yi ifade eden “konfederasyon” ifadesinin kaybolması hafif bir ukde olarak kalmıştı.(1) Elbette yine de bu anarşist şarkının güncellenmesi (ki yorum da duyduğum en enerjik ve başarılı yorumlardan biri) ve yeni kitlelerle tanışması mutluluk vericiydi ve bu küçük eksikliğe fazla takılmaya gerek yoktu.

Gelgelelim, yeni çıkan “Ki Buradayız Hala”daki “Maknovşçina” şarkısını dinlediğim anda (ilk iş bir yamuk var mı diye buna tıkladığımı itiraf ediyorum) keyfim kaçtı. Bu sefer Ekim Devrimi’nde doğu Ukrayna’yı özgür bir komün haline getiren, fakat sonunda Bolşevikler’in ihanetine uğrayıp Troçki’nin Kızıl Ordusu tarafından ezilen anarşist-komünist Makhno’nun önderliğindeki Makhnovistler’in marşı söz konusu olan.

Bu şarkının müziği geleneksel bir Rus ezgisi. İç savaş sırasında üç taraf da, yani çarcı ve burjuvaların Beyaz Ordu’su, Bolşevikler’in Kızıl Ordu’su ve Ukrayna anarşistlerinin Kara Ordu’su aynı ezgiye kendi sözlerini yazarak marş haline getirmiş. Kızıl Ordu’nun versiyonunun Türkçe bir yorumu da Grup Yorum’un 1997’de çıkan Marşlarımız albümündeki “Partizan” isimli şarkısıdır.

Bandista’nınki ise, doğrudan Maknovşçina ismi ile, Kara Ordu’nun versiyonunun bir yorumu. Fakat sözler bayağı bir değişmiş. Şarkının Bandista versiyonu ile orjinalinin sözleri arasındaki önemli farkları aşağıda işaretledim:

Bandista’nın versiyonundaki değişiklikler “sanatçının yorum farkı”nı çok aşan, “ideolojik ayar” olarak görülmesi gereken farklar yaratmış. Öncelikle Makhnovistler’in mücadele alanı olan Ukrayna’ya dair referans yok. Kim bu Makhnovşçina, nerededir belli değil. Esas tahrifatın yapıldığı iki kıtadan ilki olan 3. kıtada ise şarkının orjinalinde Lenin’e yapılan itiraz silinmiş. 5. kıtada da, “Beyazlar ve Kızıllar”a karşı, yani hem eski düzenin temsilcisi Denikin’in Beyaz Ordu’su, hem de gelmekte olan yeni “tiranlığın” temsilcisi Bolşevikler’in Kızıl Ordu’suna karşı savaşan Makhnovist Kara Ordu’dan bahseden cümle, tereyağdan kıl çeker gibi ince bir değişikliğe uğratılmış. “Kızıllar” Makhnovistler’in gazabından kurtarılarak, hedef daraltılarak “parti” ile yetinilmiş. Sözleri Bandista’dan dinleyen, Makhnovistler’i Ekim Devrimi’nde Rusya’nın geneline dağılmış Menşevikler, Sosyal-Devrimciler gibi bir devrimci akım veya “Sovyet”i kurtaran herhangi bir yerel Bolşevik partizan grubu bile sanabilir.

Haliyle, bu kadarı da fazla demek zorundayız. Bandista’nın kendi politik çizgisi, anlayabildiğim kadarıyla Leninizm’in eleştirel, muhtemelen Troçkist bir varyantı. “Yaramaz çocuk anarşizme” de kültürel-ticari cazibesi nedeniyle göz kırpan, fakat “ciddi konularda” çok da anarşizme söz hakkı vermeye istekli olmayan bir çizgi. İlginç bir ayrıntı, albümün sözlerinin yer aldığı dosyada bu parçanın altında “Sovyet umudumuzdur, parti değil!” diye bir not düşülmüş olması.(2) Bu slogana kesinlikle katılabilirim, fakat söz konusu “parti”nin mutlak önderi Lenin’i eleştiriden kaçırmaya yönelik tavır, nottaki bu ifade ile hiç bir şekilde bağdaşmıyor. Bolşevikler’le birden çok kez ittifak kuran ancak ihanete uğrayan Makhnovistler’in “Kızıllar”a karşı savaşmadan “partiye” karşı savaşma şansı da yoktu. Dolayısıyla Bandista’nın yaptığı bu kelime ikamesi de sorunu çözmüş olmuyor.

Bandista, bu “yorum”ları yoluyla Marxist ve anarşist yaklaşımlar arasında belli bir sentez yaratmaya çalışıyor da olabilir. “Eski sorunları karıştırmanın ne alemi var şimdi” diyordur belki.. Ancak bu, uyumsuz eğilimleri (Leninizm ve anarşist-komünizm gibi) potpuri yaparak ve tarihsel gerilimlerin (ve gerçeklerin) üstünü örterek, üstelik bunu son derece eşitsiz bir şekilde Leninizm lehine yaparak olmaz.

Bu eleştiri basit bir “şarkılarımızı çaldılar” kıskançlığının ürünü değil. Marxizm’e düşman da değiliz. Aslına bakılırsa kolektif bir blog olan Servet Düşmanı’nda, anarşizmin ve Marxizm’in en sağlıklı unsurlarını bir araya getirme işini de yapmaya çalışıyoruz. Ancak genel olarak anarşizmin sosyal-anarşist türleri ile, Marxizm’in bununla en uyumlu türleri olan otonomizm veya sol-komünizm gibi akımlar üzerinden kurmaya çalışıyoruz bu diyaloğu. Bu bizi Bandista’nın şarkı sözleri konusunda düştüğüne benzer sıkıntılı pozisyonlardan şu ana kadar korudu.

Burada, gözlemleyebildiğim kadarıyla en azından küreselleşme karşıtı hareket zamanından beri Troçkistler’in kendilerini özgürlükçü göstermek için anarşistlerin sembol, slogan ve şarkılarına gösterdikleri “ilgi”nin devamı söz konusu. Bunların temsil ettiği politik içeriğin üstü örtüldüğü sürece anarşistlerin bu ilgiden pek memnun kalabilecekleri söylenemez. Anlaşılan, anarşistler olarak Bandista konserlerinde tam olarak coşamayacağız.

(1) Bandista’nın parça için kullandığı “Temelde Valeriano Orobón Fernánez’in İspanyolca sözlerinin Türkçe söylenişine dayanan söz bloğu, aynı zamanda bu marşın Türkçe’deki ilk bütünlüklü ve aslına sadık dile getirilişidir.” ifadesine tam olarak katılamıyorum. (http://www.tayfabandista.org/detefabulanarratur.php)

(2) http://tayfabandista.org/ki-buradayiz-hala/