“Troçki BüyükAda’da” Toplantısından İzlenimler

Benzer Yazılar

Yeniden Elrom ve 1 Mayıs 77

09 Ağustos 2024

Türkırım Yasasına Karşı Kadıköy Mitinginden Gözlemler

27 Temmuz 2024

İdeolojik Kaldıraç olarak Kullanılan Bir Kavram: Terörist

17 Temmuz 2024

25 Ağustos 2024, Pazar günü akşamı, Büyükada Çelik Gülersoy Kültür Merkezi’nde Mehring Yayıncılığın organizasyonu ile “Troçki Büyükada’da” toplantısı yapıldı. Oldukça kalabalık bir topluluğun katılımıyla yapılan toplantının bir benzeri geçen yıl, yine Ağustos ayında yapılmış ama bundan haberim olmamıştı.

Bu yılki toplantıda açış konuşmasını Büyükada Belediye Başkanı Ali Ercan Akpolat yaptı. Mehring Yayın Yönetmeni Ulaş Ateşçi’nin yönettiği toplantının diğer iki konuşmacısı, Galatasaray Üniversitesi’nden Prof. Rıdvan Akın ve 4. Enternasyonal’e bağlı Uluslararası Yayın Kurulu (WSWS) başkanı David North’du.

Önce, kendisine tanınan 20 dakikalık konuşma süresini, Ulaş Ateş’ten izin isteyerek biraz aşan Rıdvan Akın’ın konuşmasına değineyim. Rıdvan Akın, elbette ağırlıkla Troçki’nin, 1929-33 yılları arasında ikamet ettiği Büyükada’daki yaşama koşullarından söz etti. İlgiyle izlenen, günlük hayatın ayrıntılarına yer veren hoş bir sunumdu. Akademisyenlerde pek sık gözlenen akademik sıkıcı ağırlıklardan arınmış bu konuşmayı zevkle dinledim.

Rıdvan Akın’ın, konuşmasının sonunda “Gazi Türkiyesi”nin Troçki’yi kabul etmesinden, Türkiye’nin o günkü rejimi ve “Gazi” adına biraz fazla övünmesi bile konuşmanın hoş havasını dağıtamadı. “Biraz fazla” diyorum, çünkü 1929-33 arası ile 1934-40 arası Stalin’in Troçki’ye yönelik politikaları açısından büyük farklılık gösterir. Türkiye ya da “Gazi”, Troçki’yi kendi isteği doğrultusunda değil, Sovyetler Birliği iktidarının ya da Stalin’in istekleri doğrultusunda ülkeye kabul etmiştir. Çünkü o sırada Stalin’in bütün isteği, Troçki’yi ülke dışında sürgünde tutmaktı. Zaten Troçki de Türkiye karasularına girer girmez, daha kendisini getiren gemideyken “Gazi”ye bir telgraf çekerek Türkiye’ye kendi isteği ile gelmediğini belirtmiştir.

Bununla birlikte, Türkiye hükümeti, Sovyetler Birliği’nde 1920’lerin başlarında önemli roller oynamış ve Sovyet Kızılordusu’nu kurup yönetmiş sürgündeki bir devlet adamına gereken saygıyı göstermiş, özellikle Büyükada’daki ikameti sırasında en iyi koşullardan yararlanması için elinden geleni yapmış, o sırada Stalinist ölüm timleri henüz Troçki’yi öldürme emri almadıkları için, makul tedbirlerle Troçki’nin güvenlik içinde yaşamasını sağlamıştır.

Stalin, Troçki’nin öldürülmesine Kirov cinayetini tertip ettiği 1 Aralık 1934’ten sonra karar verdi. Bu cinayet, bütün eski Bolşeviklerin 1936-38 arasında gösteri mahkemeleri yoluyla idam edilmelerine karar verilmesinin ve uygulanmasının, “Büyük Temizlik”in başlangıcıdır. Dolayısıyla 1933’e kadar olan dönemin sürgün koşullarıyla 1935 sonrası sürgün koşulları birbirinin tam zıddıdır. Avrupa hükümetleri Sovyetler Birliği’nin baskısına direnememiş ve Türkiye’den ayrılarak Avrupa’ya geçmiş Troçki’ye birbiri ardından kapıyı göstermişlerdir. En son, Troçki’ye oturma izne veren Norveç hükümeti de Stalin’in baskısı sonucu Troçki’yi kapı dışarı etmiştir.

Eğer Stalin’in “diplomatik” baskısına direnmek gerçekten kahramanlıksa bu kahramanlığı gösteren tek ülke Meksika olmuş ve Troçki’yi Sovyetler Birliği’nin kabadayılıklarına rağmen kabul etmiştir. Troçki’nin, örgütlü bir katil çetesi mensubu tarafından (Mercader) başına buz baltası vurularak öldürülmesi de 1940 yılında bu ülkede meydana gelmiştir.

Bu bakımdan, Stalin’in isteklerini geri çevirmeyerek Troçki’yi kabul eden “Gazi Türkiyesi” ile Stalin’in tehditlerine rağmen Troçki’ye kapılarını açan Meksika hükümetinin tutumları arasında benzerlik değil, zıtlık vardır.  

Gelelim WSWS’nin Troçkist yönetmeni Mr. North’a. Öncelikle şunu belirtmeliyim ki, konuşmasının Türkçesi izleyenlere dağıtılmasına rağmen, Mr. North’un, Rıdvan Akın’a tanınan sürenin neredeyse üç katı uzunlukta İngilizce bir konuşma yapmasını tuhaf karşıladım. Acaba orada bulunanların büyük çoğunluğunun İngilizce bildiğini mi sanıyordu ya da ona öyle mi söylenmişti. Evet, Büyükada kültürel bakımdan üst düzeyde bir yerdir, dinleyicilerin arasında birçok kolej mezunu bulunabilir ama yine de sonuç olarak bu kadar uzun bir İngilizce konuşma yüzde kaç verimli olmuştur, oldukça kuşkuluyum. Şahsen ben çok sıkıldım. Biraz acul karakterli bir insan olduğum için bunu enikonu da belli ettim sanırım. Dinleyenlerin çoğu benim gibi davranmamışsa bunun sebebi, konukseverlikleri ve Büyükada’ya konuk olarak gelmiş bir insana gereken nezaketi gösterme kaygısı olsa gerek.

Hadi bunu geçelim ama konuşmanın içeriği de bir hayli dikte edici öğretmen tavrındaydı. Espri yok, gülme yok! Zaten Mr. North oldukça sert yüz hatlarına sahip biriydi, bir de dikte edici, sert vurgular, bizim sol tarihimizde artık geride bıraktığımızı sandığımız anıları canlandırdı, şahsen bende öyle oldu.

İçeriğe ilişkin de birkaç şey söyleyeyim: Mr. North, Britanyalı bir akademisyen olduğunu söylediği bir profesöre, Mr. John Kelly’e kafayı fena halde takmıştı. Zaten konuşmasının dörtte üçü onunla polemiğe ayrılmıştı. Herhalde Mr. North, bizleri “eğitmek” için Kelly’i “denek taşı” olarak kullanmaya karar vermişti. Bu tür işlerle yakından ilgilenirim, ben bile Mr. Kelly’nin adını ilk kez duyuyordum. Orada bulunan adalıların ya da adalı olmayanların da Mr. Kelly’le o kadar yakından haşır neşir olmak isteyeceklerini sanmıyorum. Meğer bu Profesör Mr. Kelly de kafayı Troçkistlere takmış ve haklarında iki eleştirel kitap yazmış. İşte Mr. Kelly’nin topa tutulmasının nedeni bu. Evet ama bu bizi neden ilgilendirsin ki?

Fakat Mr. North’un işin (ya da Mr. Kelly’in) peşini bırakmak niyetinde olmadığı anlaşıldı. Vurdu da vurdu. Zavallı Mr. Kelly’i de savunacak bir kişi yoktu ki orada. Neyse, aslında bu darbelerin amacının muhatabını yerin dibine geçirmek olduğu düşünülse de tam öyle değil. Onun üzerinden başka mesajlar verdi Mr. North. Mesajın birincisi şu:

“Geçtiğimiz üç hafta boyunca Ukrayna – ABD ve NATO tarafından sağlanan silahları ve diğer kaynakları kullanarak – Rusya topraklarını istila” (abç, GZ) etmiş. (Mr. North’nun dinleyenlere dağıtılan, konuşma metninin Türkçesinden, s. 6)

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden tek kelimeyle söz etmek yok. Ama savaş içinde Ukrayna Rusya’nın topraklarına birkaç kilometre girdi diye “istilacı” oluyor. Dahası, Mr. North, Putin’e de akıl vermiş: “Putin rejimi hangi noktada, sadece Ukrayna’ya değil ama aynı zamanda ABD ve NATO destekçilerine karşı misilleme yapmaktan başka çaresi olmadığı sonucuna varacak?” (agy)

Toplantının sonunda, soruların yazılı olarak verilmesi “kuralını” fiilen çiğneyip bu saçmalığa değindim ama itiraf edeyim Mr. North’un Kuzey Buz Denizi soğukluğundaki gözleri ve bakışları cesaretimi bir hayli kırdı. Örneğin, İsveç ve Finlandiya gibi etliye sütlüye karışmayan ülkelerin aniden NATO’ya girme kararı almalarının nedeninin NATO yayılmacılığından çok Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı olduğu noktasını söylemekten bile vazgeçtim. Bir de Mr. North’un cevaben 1 saat daha İngilizce konuşacağından korktum. Anakaraya beni taşıyacak vapurumun kalkmasına 20 dakika kalmıştı.

İkinci noktaya da değinip bitireyim. Mr. North, Mr. Kelly’i bir kere yakalamışken bırakmak niyetinde değildi. Üstelik bu seferki tespiti iyice tüyler ürperticiydi: “Kelly, Troçkist hareketin etkisine karşı koymak için (Mr. Kelly’e bir yerde rastlarsam boşuna endişelendiğini söyleyeceğim, GZ) kapitalist devlet ve onun işçi hareketi içindeki acentaları – sendika bürokratları, sosyal demokrat reformistler, Stalinistler, anarşistler, burjuva milliyetçileri – tarafından kullanılan güçlerden hiç bahsetmemektedir.” (agy, s. 8)

Mr. North’un yerinde olsam ben de bundan bahsetmezdim. Toplantıda mutlaka Stalinistler de vardı. Hadi o bir yana, toplantının açış konuşmasını yapan Belediye Başkanı Ali Ercan Akpolat’ın “sosyal demokrat reformist” CHP adayı olarak seçildiğini önceden kimse söylemedi mi Mr. North’a? Ben orada bir anarşist olarak bulunuyordum. Rıdvan bey, konuşmasından anladığım kadarıyla “Atatürk milliyetçisi” bir akademisyendi.

Gerçi çok da şaşırmadım. Şu sırada İspanya’36  kitabıma çalıştığımdan, Troçki’nin İspanyol Devrimi (1931-1939) kitabında da (Yazın, 2000) Stalinistleri, Anarşistleri, devrimci Marksist POUM’u, sosyal demokratları aynı kefeye koyan, Stalinistler tarafından işkenceyle öldürülen POUM lideri A. Nin’i “hain” olarak niteleyen birçok satırına rastlamıştım.

Bazen insan, acaba bugünkü Troçkistler, ölmüş Stalinizmin hayaletleri mi türünden absürd düşüncelere bile kapılabiliyor.

Gün Zileli

26 Ağustos 2024

www.gunzileli.net

gunzileli@hotmail.com