Emrah Cilasun’un Jan Valtinve Karanlığın Ötesinde üzerineyazdığı inceleme yazısını, benim, yazıyı okuduktan sonra Emrah Cilasun’a yazdığım email mesajıyla birlikte aşağıdayayımlıyoruz.

Emrah,
yazını dikkatle okudum. Öncelikle teşekkürederim. Keşke herkes senin kadar önem verse,dikkatle okusa ve bu kitabın üstüne eğilse ya datartışsa. Ama Türkiye’deki iki aylık deneyimiminsanların hiç de oralarda olmadığı yönünde.
Jan Valtin’in hayatını başka belgelerdende izleyerek karanlığın ötesi’ne ilişkinyaptığın irdelemeler, Jan Valtin’in KaranlığınÖtesi’nde anlattıklarını esasen doğruluyor.Her otobiyografide abartmalar, sübjektifdeğerlendirmeler ya da kişisel kaygılarla yapılmışçarpıtmalar olabilir. Yani diyeceğim, yazın,Valtin’i yalanlamıyor, tersine esasen doğruluyor.Araştırmaların, sadece bu kitabı zenginleştiricimahiyette. Şahsen ben çok yararlandım. ÖzellikleFirelei’nin gerçek adını öğrenmeyi çok istiyordum.Bu bakımdan da teşekkür ederim. Yazıda çok imlahataları var. Ama istersen bu hataları düzeltereksitede, Jan Valtin bölümünde yayımlayabilirim(elbette sana şu anda yazdığım mektupla birlikte).
Ben, anti-komünist araştırmacı Waldenfels’tenseValtin’e inanma eğilimindeyim. Öte yandan, CICgibi polis örgütlerine verilen ifadeleri araştırma yazına temel yapmana da oldukça şaşırdım. Polisörgütlerine herkes yalan ifade verebilir, hatta yalanifade vermekle yükümlüdür. Hadi bunu bir yanabırakalım, Valtin’in yıllar sonra sığındığı ülkede, suçlanmamak için bazı gerçekleri çarpıtması,kendini suçsuz göstermek için çabalaması gayetinsani bir şeydir.
Şemsi Özkan benzetmesine gelince… İşte buağır kaçmış. Bunu çok haksız ve insafsız buldumve doğrusu sana yakıştıramadım. Jan Valtin,tüm kitabı boyunca tutarlı bir şekilde tabandakigerçek komünist kahramanları savunmuş ve ErnstWollweber gibi acımasız parti bürokratlarına karşımücadele etmiştir. Onu yürekten destekliyorum.Şunu bilmeni isterim ki, eğer Jan Valtin, ŞemsiÖzkan gibi bir itirafçı olsaydı, Gün Zileli onu aslaçevirmezdi. Bu ifadeyi kullanırken bu noktayıdüşünecektin Emrah.
Gün

Karanlığın Ötesinde –Karanlık bir kitaba dair
Emrah Cilasun

Temmuz ayında, Kibele Yayıncılık, Jan Valtin’inKaranlığın Ötesinde adlı kitabını yayımladı.Kitabın arka kapağında şu iddialı cümleleriokuyoruz:
“Alman Komünist Partisi, Komintern, GPU,Gestapo, Nazizm, SA’lar, SS’ler, 1923 Hamburg
ayaklanması vb. Üzerine, Nazizmin Yükselişiniyazan W.L. Shirer’den, Komintern’i yazan F.Claudin’den öğrendiklerimizin çok daha fazlasınıöğreniyoruz Valtin’in otobiyografisinden. 1941yılında Amerika’da ilk kez yayımlandığında birmilyon sattıktan sonra soğuk savaş dönemininkaranlıkları içinde kaybolan ve sadece bir avuçentelektüelin bildiği bir kitap haline gelen, soluksoluğa okunan bu müthiş otobiyografinin bugünTürkçede elimize ulaşması, onun ‘karanlığı delipötesine’ geçme gücüne sahip olduğunun önemlikanıtlarından biridir.”
Gün Zileli’nin harikulade çevirisi ve yoğunemeğiyle hakikaten soluk soluğa okunan 840sayfalık kitap, anlatımlarıyla, 90’ların başındayayımlanan Komünizmin Kara Kitabı’na rahmetokutturmaktadır. Zira, tuğla kalınlığındakibu kitap, SSCB’nin, Komintern’in, AlmanKomünist Partisi’nin ve bunların kadrolarının nedenli üçkağıtçı, hilebaz, despot, seks düşkünü,entrikacı olduğunu iddia etmekle kalmamakta,aynı zamanda, tek tek örnekleriyle de “ispat”etmektedir. Velhasıl, Valtin’e göre, Komünizm =Faşizm’dir. Kitabın başında, Gün Zileli’nin verdiğiözellikle şu bilgileri okuduğunuzda, Jan Valtin’ezerre kadar şüphe duymanızın önü alınmaktadır:
“1919’daki Spartakist ayaklanmasına on dörtyaşındayken bisikletli kurye olarak katıldı. 1923yılında, komünist Hamburg ayaklanmasında aktifrol aldı… Amerika, San Quentin’de, GPU’nunemriyle giriştiği başarısız bir suikast eylemindendolayı üç yıl hapis yattı. Nazi’ler iktidara geldiktensonra Danimarka’ya gitti. Oradan Komintern BatıSekreterliğinin verdiği görevle, yeraltı çalışmasıyapmak üzere Almanya’ya gizlice girdi. Nazi’lertarafından yakalandı ve ağır işkence gördü. G.P.U.,Gestapo içindeki bir ajanı vasıtasıyla kendisiylebağ kurup, Nazi ajanı rolü oynamasını emretti.
Sonunda Nazi’leri, kendilerinden yana olduğunainandırabildi. Nazi’ler, onu, bir hapishanedenkaçış mizanseninin ardından ‘ajanları’ olarakDanimarka’ya gönderdiler. Ancak karısı ve çocuğuNazi’lerin elinde rehine olarak tutuluyordu.Danimarka’ya gelince, G.P.U.’nun yanlış bilgilerleGestapo’yu yanıltmasını ve bir Gestapo ajanınıyakalamasını sağladı. Bu arada, G.P.U. ileanlaşmazlığa düştü. G.P.U., onu, Moskova’yagöndermek üzere tutukladı. Fakat, G.P.U.’nunelinden kaçmayı başardı ve 1938 yılında ABD’yegitti. Stalinist basında hakkında çıkan yazılarüzerine, Gestapo, Valtin’in kendilerini aldattığınıöğrenmiş oldu ve karısı Firelei’yi yenidentutukladı. Firelei, Gestapo hapishanesinde öldü.Valtin, Amerika’da, çeşitli işlerde işçi olarakçalıştı, daha sonra, II. Dünya Savaşında, Amerikanordusuna er olarak katıldı. Savaştan sonra, HouseCommittee on Un-Amerikan Activities tarafındansoruşturmaya uğradı, ancak aklandı…’ (age) (abç)
Otobiyografi mi, roman mı?Jan Valtin, namı diğer Richard Krebs’indoğumundan öldüğü güne kadar hakkında bugünekadar yayımlanmış olan yegane çalışma, Ernst vonWaldenfels’e aittir. Doğu Almannya’nınyıkılmasının ve SSCB’nin çökmesinin ardından,Waldenfels, Batı ve Doğu Alman arşivlerinde,Moskova’da, SBKP arşivinde, Princeton’da, MuddLibrary’de, Washington’da, National Archives’de,Richard Krebs’i konu eden bilgi ve belgeleribulmuştur. Waldenfels, Richard Krebs ile ilgiliolarak doğrudan ya da dolaylı çıkan kaynakları –özellikle de İskandinavya’da çıkanları- incelemişve nihayet Richard Krebs’in 1940’da ABD’deevlendiği ikinci karısı Abigial Alderman’a ve1948’de evlendiği üçüncü karısı Clara Medders’eve tabii Krebs’in oğlu Jan ve diğer akrabalarınaulaşmış, sayısızca fotoğrafın yanı sıra aile
seceresini de bulmuştur. Yaklaşık on seneden fazlasüren bu araştırma sonucunda Waldenfels’in, DerSpion der aus Deutschland Kam, Das gehimeLeben des Seemanns Richard Krebs [Almanya’dangelen ajan, denizci Richard Krebs’in sır doluyaşamı] adlı yapıtı, 2002’de, anti-komünistyayınlarıyla tanınmış Aufbau Verlag (Berlin)tarafından yayımlanmıştır. Anti-komünist ve anti-Stalinist Waldenfels’in, yaptığı araştırmalar sonucuelde ettiği bulgulara bakılırsa, Karanlığın Ötesinde,bir otobiyografiden daha çok, doğru bilgilerlehayal mahsüllerinin içiçe geçtiği bir romandır.Waldenfels’e göre Richard Krebs (Jan Valtin),Hitler Almanya’sı, Stalin Rusya’sı ve RoosveltABD’si arasında, büyük güçlerin gazabına uğramışbir zavallıdır.
Pirincin taşını ayıklamakla, pösteki saymak gibi birşey olan bu makalede ben, Waldenfels’inbulgularından hareketle, Richard Krebs’in (JanValtin) son derece karmaşık olan gerçek hikâyesiniokuyucuyla paylaşmak istedim.
Zweite Klasse?Richard Krebs, 17 Aralık 1905’de, beş çocuğunikincisi olarak Darmstadt’da doğdu. Babası, HugoKrebs, Silezyalı zengin bir ailenin oğluydu.(Richard Krebs’in dedesi, Silezya’da, Gothar KrediBankası’nın müdür başyardımcısı, MagdeburgerHayat Sigortası’nın temsilcisiydi ve 1880’de,Prusya Kraliyet Komisyonu’na tayin edilmişti.)Hugo Krebs, Bremen Denizcilik okulunu bitirmişti,1885’den itibaren Kuzey Alman Lyod’u adlıdenizcilik şirketinin Batı Hindistan ve GüneyDenizi’ndeki gemilerinde kaptanlık yapıyordu.1902’den itibaren aynı şirketin yüksek komiserlikgörevine tayin edilmişti.
Annesi Pauline, İsveç’te doğmuştu ama aslenGüney Almanyalı bir rahip ve üstadlar ailesine
mensuptu. Küçük yaşta annesiyle birlikte,Frankfurt yakınlarındaki Darmstadt’a yerleşmiş,öğretmenlik okulunu oldukça geç bitirdikten sonra,28 yaşındayken kaptan Hugo Krebs’le evlenmişti.Jan Valtin ise, Karanlığın Ötesinde, babası veannesi hakkında başka bir portre çizmektedir. Onagöre babası … deniz araştırma servisine bağlı birgörevliydi (s.13). “Dönemin çoğu Almanzanaatkârı gibi babam da tam bir sınıf bilincinesahipti… Sakin bir militandı, ama aniden tepesi deatabilirdi ve muhteşem sosyalist geleceğe inanırdı”(s. 14). Annesine ilişkin ise, verdiği bilgi doğruylayanlışın iç içe geçtiği bir bilgidir. “İsveç’in engüney bölgesine düşen Schonen doğumluydu, o daher İsveçli gibi içgüdüsel bir konukseverliğesahipti… (s. 14-15)
Pauline, kocasının kaptanlık yaptığı Antwerpenlimanında bulunan gemide ilk çocuğunudoğurmuştu. Fakat doğumdan kısa süre sonraçocuk ölmüştü. Richard’ın büyük ablası Annemarie1904’de, Honkong’da doğdu. Richard ise, 1905’de,Darmstadt’da. Pauline bir müddet Almanya’dakaldıktan sonra, oğlunu, annesinin yanındabırakıp, o sıralar Honkong’da görev yapmaktaolan kocasının yanına gitti. Orada, 1907’de,ikinci kızı, Cilly lakabını taktıkları Caeciliedünyaya geldi. Bu yıllarda, dünyanın önde gelenarmatör şirketlerinden biri olan Kuzey AlmanyaLloyd’unun Singapur limanına, komiser olaraktayin edilen Hugo Krebs, bir anlamda kariyerinindoruğundaydı. Burada Richard’ın erkek kardeşiJulius doğdu. 1911’de, Pauline, diğer çocuklarıSingapur’da bırakıp, Darmstadt’a geri geldiğinde,Richard’ın, Peps lakaplı en küçük erkek kardeşiHugo Junyor’u doğurdu. Bir sene sonra tüm aile,baba Hugo Krebs’in komiser olarak tayin edildiğiİtalya’nın Cenova’sında bir araya gelebildi.
Okuyucuya fakir bir ortamdan geldiğini
kanıtlamak derdinde olan Richard Krebs, JanValtin adlı kahramanına, Karanlığın Ötes’inde,bambaşka bir hikâye anlattırmaktadır: “Gittiğim ilkokul, Buenos Aires’deki bir Alman okuluydu. Biryıldan biraz fazla kaldığımdan oraya ilişkinanılarım belli belirsiz. Bunu, Singapur’daki ikiyıllık İngiliz okulu izledi. Burada bir ekvator sıcağısöz konusuydu ve Britanya’nın dünyahakimiyetinin ilk kez burada farkına vardım,utanılacak şeydir ki, benimle ve işçi çocuklarıylakolonyal görevlilerin ve Doğu’nun beyaztüccarlarının oğulları ve kızları arasında büyük biruçurum vardı. Onların düzenledikleri partileregidemezdim ve burjuva ebeveynlerinin kibriyüzünden ailemin oturduğu mütevazı evegelmekten çekinirlerdi… 1913 yılında babam,Hongkong’a geçici bir iş için gönderildi, dahasonra aynı yıl Yokohama ve Batavia’da yeni satınalınmış gemilerin malzemesinin denetimine atandı.Bütün bu yolculuklarda ailesi de yanındaydı –yolculuklar, Kuzey Alman Lloyd’unun, artık nasılrast gelirse, ikinci ya da üçüncü mevkilerindeyapılıyordu. Kleist adlı yolcu gemisinin güvertegörevlisinin beni gezinti güvertesinden su yüzeyinedaha yakın bir güverteye nasıl kovaladığını çok iyihatırlıyorum.“Sei nicht traurig,” diye yatıştırmıştı benibabam. “Wir sind nun einmal Menschen derzweiten Klasse.” (Üzülme diye yatıştırmıştı benibabam, işte biz ikinci sınıf insanlarız)” (s.15)
Waldenfels’in aile albümünden elde ettiği, kaptanüniformalı Hugo ve yanında karısı PaulineKrebs’in olduğu, 1902’de çekilmiş fotoğrafa vedaha sonra 1913’de, kendi arabalarıyla Cenova’da,çocuklarla birlikte, ailecek çektirdiklerifotoğraflara bakıldığında, Krebs’lerin, “zweiteklasse” olmadığı anlaşılmaktadır. Kuzey AlmanyaLloyd’unun 1915’de yöneticisi konumundaki buelemanının, Sosyal Demokrat Parti’li, sadık
sendikalist ve Kayzer’in tam bir soytarı olduğunudüşünen, sakin bir militan, ama aniden tepesi deatabilen ve muhteşem sosyalist geleceğe inananbirisi olması ise, Waldenfels’e göre imkansızdır.
Bremen ayaklanması1915’de, İtalya, Almanya’ya savaş ilan edince,Krebs ailesi, Kuzey Almanya Lyod’ununmerkezinin bulunduğu Bremen’e taşındı. Onyaşındaki Richard Krebs burada okula başladı.1917’de, Alman Deniz Kuvvetleri’nde başlayanküçük çaplı firar ve isyanlar, 1918’de devasa birboyuta ulaştı. 30 Ekim’de, Bremen yakınlarındakiWilhemshafen’de başlayan ayaklanma bir kıvılcımgibi ülke içlerine doğru yayılmakta ve şehirlerbirbiri ardından İşçi-Asker Konseylerinindenetimine geçmekteydi. 9 Kasım’da, Berlin’deCumhuriyet ilan edilmişti. On üç yaşındakiRichard, o dönem, ilk okuldan sonra genellikle,orta ve zengin sınıftan, ancak notları görece iyiolan çocukların gidebildiği Realgymnasium’agitmekteydi. Babası Hugo Krebs ise, iki sene sonraşirkette gelinebilecek en üst düzey yöneticikademelerden biri olan denizcilik ölçümlerindensorumlu dairenin müdürü olacaktı. İşte bu nedenle,Karanlığın Ötesinde anlatıldığı gibi, meslekikonumu itibariyle ne Hugo Krebs’in İmparatorlukDonanması’nda çalışması (s.17) ve daha sonraEmden’in devrimci İşçiler ve Askerler Konseyi’neseçilmesi (s. 24), ne de on üç yaşındaki -aslındaRealgymnasium’a giden- Richard’ın, bir bacaustasının yanında çalışıp, illegal gençlik grubundayer alması (s. 19) mümkündür. Hele hele, 162kilometre uzaklıkta bulunan Kiel’deki 3 Kasım1918 tarihli ayaklanmanın önderlerinden ErnstWollweber’i, Bremen’deki ayaklanmanın başında(s.22) görmesi de cabası.
Yıllar sonra Richard Krebs, San Quentin
hapishanesinde yatarken, hapisane müdüriyetininbir mektubuna cevaben, Ağustos 1927’de, KuzeyAlmanya Lloyd’unun yazdığı mektuptan şubilgileri öğreniyoruz:
“Yukarıda bahsi geçenin, kurumunuzdabulunmasını üzülerek öğrenmiş bulunmaktayız.Sorunuza cevaben bildirmek isteriz ki, bu adamınbabası, müessemizin bir zamanlar iyi bir pozisyonasahip ve genel olarak saygı gösterilen birmensubuydu. Oğlu iyi bir eğitim görmüştür vebabası gibi meslek olarak denizciliği seçmiştir.Kendisinin sıkı bir disipline ihtiyacı vardır. Dahagençliğinde dik başlı oluşu dikkat çekmiş, maalesefbabasının erken ölümünden sonra annesiningösterdiği zayıflık bu zaafını güçlendirmiştir.Şayet, sıkı bir kontrole tabii tutulursa çalışkanolmayı başarabilecek bir adam olduğunainanıyoruz. (National Archives, Washington, RG319 IRR Personal Name File; Box 124 BB.’denaktaran Waldenfels, age, s. 21 Arşiv’deki bu dosya,CİA’nın öncülü olan Army Counter İntelligensCorps’un (CIC) 1950’de Richard Krebs’in sorgusonucu elde edilmiş 200 sayfalık ifadesindenoluşmaktadır).
20 Mart 1920’de babası’nın ani ölümüyle birlikte,Krebs ailesinin de maddi zorlukları başlar. Normalşartlarda Pauline Krebs’e bağlanan dul maaşıgeçimlerine yetecektir. Fakat, savaş sonrası başgösteren anormal enflasyon, binlerce aileninolduğu gibi Krebs ailesinin de önü alınmaz maliçöküşünü beraberinde getirmiştir. Bu şartlardaRichard Krebs, on beş yaşında Realgymnasium’uterk eder. Annesinin aracılığıyla, Kuzey AlmanyaLyod’una ait büyük yelkenli Magdalena Vimmengemisinde çırak olarak işe başlar.
Gemici çırağı
Başta Şili ve Arjantin olmak üzere LatinAmerika’nın çeşitli limanlarında çalışan Richard,1923’ün baharında, Obodrita adlı gemiyleİngiltere’ye vardı. Oradan Bremen artık kısabir mesafeydi. Bu dönem zarfında yaşadığıdeniz maceralarını, altı sene sonra, San Quentinhapishanesinin gazetesi Outbound’da kalemealacaktı. (Waldenfels, age, s.22)
Almanya’ya geldiğinde 17 yaşındaydı. 1923Almanya’sı yaşanacak gibi değildi. Savaştan sonraarda kalan orta sınıflar, develüasyonun dişlilerineellerindeki son varlıklarını da kaptırıyorlardı. Ocak1922’de, 1 Dolar’ın karşılığı 200 Mark’ken,Temmuz’da 500, Ocak 1923’de 18.000 ve 15Kasım 1923’de ise 4,2 milyon Mark’tı.Kaybedenlerin arasında Pauline Krebs de vardı.Annesinden geçinmemek için Richard, limanda işbulabilmek ümidiyle Hamburg’a yerleşti. Siyasiortam son derece karışıktı. 1919 yenilgisininardından Alman Komünist Partisi tekrargüçlenmekteydi.
Alman Komünist Partisi’ne üyelikTekrar bir gemide iş bulmak için Richard Krebs,Almanya’yı yasal yollardan terk etmeyibaşaramayınca, kaçak yolu denedi. Bindiği gemideyakayı ele verince, Cuxhaven’de gemiden indirildive Hambug’da tıka basa dolu bir hapishaneyegetirildi. Hapishaneden salıverilince, buradatanıştığı bir komünistin verdiği kızkardeşine aitadrese yerleşti. Komünist literatürü okumayaburada başladı. Kısa süre sonra Alman KomünistPartisi’ne (KPD) üye oldu. (Richard Krebs: Whereand how to check the facts in Out of the Night(1941 ve 1942) Mudd Library, Princeton’danaktaran Waldenfels, age, s. 29-30)
1923’de, Komintern’in önderi Zinovyev’e göreAlmanya’da Kızıl Ekim yakındı. Ve KPD, Kızıl
Ekim’e son sürat hazırlanıyordu. Parti, bir illegalhaber alma örgütü oluşturdu. 350’si maaşlı vebirkaç bini de maaşsız faaliyet yürüten bu örgütünproleter polis birliklerinin 21 Ekim’de eriştiklerirakam 1331’e varıyordu. Ayrıca 300 partizangrubu kurulmuştu. Waltenfels’e göre, Hamburglimanınında afiş asma, duvarlara slogan yazma,polisle kapışma gibi aktivitelerde yer alan RichardKrebs, böylesi devasa bir parti çarkının dahaşimdilik minnacık bir dişlisiydi. (Waltenfels, age,s. 33)
Partiye katılmasından kısa süre sonra Richard,Hamburg liman işçileri ve denizcileri arasındaajitasyonları yöneten Albert Walter’le tanıştı.Walter, Gemi Ulaşımı Birliği’nin başkanıydı. Aynızamanda, dünya çapında denizci sendikalarını elegeçirmek için Profintern tarafından oluşturulankadro örgütü Transport İşçilerinin UluslararasıPropaganda Komitesi’nde (İPK) kilit bir rolüstlenmekteydi. İPK, sadece başarılı birpropaganda örgütü değil, aynı zamanda,Waldenfels’in Moskova arşivlerindeki bulgularınagöre, Komintern’in kurye ve haberalma örgütüolan Otdel Meshdunarodnych Swjas’la (OMS) sıkıbağlara sahipti. Bırakalım tek tek komünistpartilerini, gerek Komintern’in, gerek SSCB’ninhiyerarşik yapısında çok küçük bir azınlık dışındakimse bu örgütün varlığını bilmiyordu. Dünyanınbir ucundan bir ucuna bilgilerin, raporların, para vemühimmatların ulaşımı açısından OMS, Kominterniçin, tabii İPK’da aynı nedenle OMS için çok amaçok önemli bir örgüttü. Albert Walter, RichardKrebs’i, İPK’nın Hamburg faaliyetleri içineyerleştirdi. Faaliyetlerin başında, limana gelen tümgemilerin ve mürettebatın hakkında detaylıbilgilerin rapor edilip dosyalanması geliyordu;denizcilere, propaganda ve ajitasyon yapılıyordu.O yıllarda, Almanya’nın kuzey sahillerinde herAlman vatandaşının önemli bir geçim kaynağı olan
İskandinavya’ya kaçak içki satışında KPD’de degeri kalmıyordu.
Kızıl EkimParti, yeni üyesi Richard Krebs’i bu faaliyetlerinyanı sıra, Kızıl Ekim’in hazırlıklarına kurye olarakdahil etmişti. Fakat Richard Krebs, Jan Valtin adlıkahramanına sadece kuryelik görevinin verilmesiniyeterli görmemiş olacak ki, partinin suikastlerdensorumlu T-ünitlerinin, mesela o dönem AlmanyaGenel Kurmay Başkanı General Seeckt’e yapılacaksuikast eyleminin hazırlıklarına şahit olan tarihitanıklık rolünü de atfedecekti (s. 86). Tabii buarada, Berlin’de, gördüğünü iddia ettiği entrikacı,komplocu, Sovyet ajanları, erkeklerle yatmak içincan atan şehvetli partili kadınlar da işin cabasıydı.1950’de, haftalarca süren sorgusu sonucu CIC’yeverdiği ifadede ise, Richard Krebs, 1923’ünsonbaharında Hamburg’da bisikletli kuryelikyaptığını söyleyecekti. (Waldenfels, age, s. 44)
Ekim 1923’e geri dönecek olursak, Hamburgayaklanması, KPD açısından tam bir felaketolmuştur. Parti’nin askeri yönetiminin dahasonra yaptığı bir iç değerlendirmeye göre bu,kitlesel bir ayaklanma değil, bir darbe girişimiydi.Çatışmaların başlangıcında, silahlanma 35 tüfekve birkaç tabancadan ibaretti. Parti’nin bütünüyeleri harekete geçirilmemişti. Bu dönemde KPD,Hamburg’da takriben 18.000 üyeye sahipken,sadece şehrin çeperindeki üç varoşta savaşıldı.Savaş hattında 150 komünist ve barikatları kuran,mühimmat tedarik eden, yaralılarla uğraşantakriben 1000 işçi vardı.(Bernd Kaufmann/EckhardReisener/Dieter Schwips: Der Nachrichtendienstder KPD 1919-1937 [KPD’nin HaberalmaTeşkilatı 1919-1937], Dietz Verlag, Berlin, s.87) Yenilginin ardından birçokları gibi RichardKrebs de kaçtı. Onun yolu, Belçika’nın Antwerpenlimanına düşecekti.
Antwerpen’de, Richard Krebs, liman işçileriarasında hatırı sayılır etkinliğe sahip Ukraynalıanarşist Bandura ile tanıştı. Bandura’nın etkisisadece Antwerpen’le sınırlı kalmıyor, aynızamanda kolu, ta ABD’deki Dünya Endüstriyelİşçileri (I.W.W) örgütüne kadar uzanıyordu.Bandura’yla sıkı bir arkadaşlık kuran Krebs, onunsayesinde birkaç hafta sonra, Elonore adlı gemiyleABD’ye doğru yola çıktı. 17 Aralık 1923’de, onsekizinci yaşgününde, Kaliforniya’ya vardı. LosAngeles’de, Ocak 1924’de, ABD’ye kaçak girdiğiiçin birkaç günlüğüne gözaltına alındı. Serbestbırakıldıktan sonra Hollywood’a gitti. Burada,Deniz Şahini, Kayıp Dünya ve Atarabaları Yarışıadlı filmlerde dublör olarak yer aldı. Montpellieradlı gemide iş buldu ve bu gemiyle Nisan 1924’deAntwerpen’e, oradan da Hamburg’a geri döndü(Where and how to check the facts in Out of theNight’tan aktaran Waldenfels, age, s. 49).
Hamburg, Kızıl Ekim’in yaralarından daha yeniyeni sıyrılmaktaydı. Albert Walter, faaliyetlerinetekrardan başlamıştı. Komintern’in önde gelenüyelerinden Grigori Atschkanow da Hamburg’agelmişti. Geliş nedeni ABD’de deniz işçileriarasında örgütleme yapacak kadro bulmaktı.1924’ün başlarında Moskova’ya gönderdiği birraporda, ABD’deki liman işçilerinin, denizcilerin,IWW’nin, anarşizmin etkisi altında olduklarını, bunedenle Moskova’nın denetimindeki IPK’ylafaaliyet yürütmeye yanaşmadıklarını, dolayısıyla,ABD’de IPK’yı örgütlemek için gerekli kadrobulmanın zorluklarını yazıyordu (RCChIDNI 534/164/5.’den [SBKP Arşivi] aktaran Waldenfels, age,s. 49). Atschkanow, Hamburg limanında ABD’dengelen gemilerde bu amaçla araştırmalar yaparken,Mayıs ayının başında Montpellier gemisini deziyaret etti. Richard Krebs’le tanıştı. Atschkanow,Krebs’in, ABD’nin batı yakasındaki IWW
faaliyetleriyle ilişkide olan Bandura’yı tanımasınailgi duydu. Albert Walter’le birlikte, RichardKrebs’i, Bandura’nın örgütüne sızmaya ikna edip,ABD’de İPK’yı örgütlemekle görevlendirdiler.
Amerika yolcusuRichard Krebs, Mayıs 1924’de, Montpelliergemisiyle ABD’ye doğru yola çıktı. San Pedro’da,San Francisco’da, Havii’de IPK için örgütlemefaaliyetleri yürüttü. Havaii’de ırkların birbirleriylekarışması üzerine yazdığı rapor Moskova’daçok beğenildi. 1925’in sonbaharında, yirminciyaşgününden evvel Almanya’ya geri döndü. AlbertWalter, kendisine, Sovyetler Birliği’nde eğitimteklifinde bulundu. 1926’nın başlarında, KuzeyAlmanya Lyod’una ait SS Franken gemisinde işbuldu ve bu gemiyle aynı yılın yazında Çin’e gitti.Oradan Empress of Canada gemisiyle Voncouver’eulaştı ve sekiz gün sonra 2000 kilometre uzaktakiLos Angels’de, 16 Ağustos 1926’da, sokakortasında birini öldürmeye teşebbüs ederkenyakalandı.
Şimdi Richard Krebs’in hayatının en karmaşıkkesitiyle karşı karşıyayız. Ne olmuştu? Waldenfels,Moskova’daki Komintern arşivinde yaptığıaraştırmalar sonucu, Lenin Okulu’nda ders vermişve okumuş herkesin kayıtlarını bulmak mümkünolmasına rağmen, Richard Krebs’in bu okuldaokuduğuna dair hiçbir bulguya rastlamadığını,Karanlığın Ötesinde adı geçen ne bir öğretmenin,ne bir öğrencinin, ne de Krebs’in adının kayıtlardaolmadığını belirtmektedir. Fakat gene deWaldenfels’e göre, Krebs’in, Sovyetler Birliği’ndebir kursa tabii tutulduğu kesindir. Çünkü, diyorWaldenfels, daha sonra Komintern’in orta derecebir kadrosu konumuna yükselmesi başka türlü izahedilemez. Richard Krebs, 1950’de CIC’ye verdiğiifadede, Lenin Okulu’ndan tek kelime sözetmeden, Leningrad’da, birkaç haftalık IPK
kursuna katıldığını kabul etmiştir. Asya’yagidişinin parti faaliyetiyle alâkalı olmadığını,Şankay’dayken Hamburg örgütünün kendisiyleilişkiye geçtiğini ve ABD’nin batı kıyısına gitmeemri aldığını belirtmiştir. (Waldenfels, age, s. 60)
Richard Krebs, CIC’ye yaptığı bütün samimiitiraflarına rağmen, bir tek 16 Ağustos 1926’dakiadam öldürme teşebbüsüne ilişkin susma hakkınıkullanmıştır. Bu hususta, bugün okunabilecekyegane kaynak, mahkeme tutanaklarıdır. 22 Ekim1926’da yapılan mahkemede savcı olayı şöyleözetlemiştir:
“16 Ağustos 1926’da, sanık, birkaç şey satın almakiçin Moris Goodstein’ın dükkânına girmiştir.Goodstein, alınanları paketlemekle meşgulken,sanık, bir tabancayla, Goodstein’ın kafasınavurmuş ve eller yukarı diye bağırmıştır. Bununüzerine Goodstein bağırmaya başlamış ve elinene geçtiyse sanığın üstüne fırlatmıştır. Sanıkpaniğe kapılarak dükkândan dışarı fırlamış vebir ara sokağa sapmıştır. Burada, elinde silahlayakalanmıştır. Sanık, bu anlatımı kabul etmiş veolayın bir münakaşa sonucu gerçekleştiğini iddiaetmiştir.”
Sonunda mahkeme, 1 ila 10 yıl sürebilecek hapiskararını verir. (CIC, San Quentin records’danaktaran Waldenfels, age, s. 63-64) Süresi belliolmayan hapis kararları ABD hukukununözelliğidir. ABD’de, mahkûm üzerindeki kontrolüarttıran bu yöntem izlenerek ceza, iyi haline göreneticeye vardırılır.
Olayın mağduru Moris Goodstein, hiçbir politikangajmanı olmayan küçük bir dükkân sahibidir.Komintern’in, G.P.U’nun ya da IPK’nın,Goodstein’ı hedef almasının hiçbir mantıkiaçıklaması yoktur. Hele hele, ABD’de kök salmaya
çalışan IPK’nın, zar zor bulduğu elamanı RichardKrebs gibi adam öldürmekte hiçbir tecrübesiolmayan, yeni yetiştirilmiş bir kadroya Kominternya da G.P.U’nun böylesi bir görevi vermesi ise hiçinandırıcı değildir.
San QuentinHer halükârda 22 Ekim 1926’da, Richard Krebs,San Quentin hapishanesine girer. 5 Aralık 1929’daterk edeceği bu hapishanede ilk başlarda epeyzorluk çeker. Sonra hapishanenin kütüphanesindeçalışmaya başlar. Ömrünün sonuna kadar dostolarak kalacağı, ünlü yayıncı Arthur L. Price ileyazışmaya başlar. Ona, ilk kaleme aldığıhikâyelerini görüş belirtmesi için yollar. BerkeleyÜniversitesi’nin gazetecilik bölümünün açık(mektupla) öğrenimine yazılır. Aynı zamandaKaliforniya Hür Üniversitesi’nin birçok dalınakayıt yaptırır. Serbest bırakılacağı tarihe kadar, ikisene içerisinde İspanyolca, Fransızca, İngilizce,Rusça, matematik, astronomi ve kartografidallarında 7 sömester ders görür. Hapishanegazetesine yazdığı kısa hikâyelerin yanı sıra,hapishanede, matematik ve dil kursları vermeyebaşlar.
5 Aralık 1929’da Richard Krebs, hapishanedeniyi hali göz önünde buldurularak salıverilir.Hapishane treniyle ABD’nin bir ucundan diğerucuna, Texas’ın Galveston limanına getirilir.Buradan gemiyle 1930’un ilk günlerinde,Bretagne’inin Le Havre limanına varır. Gemidebulunan ve gidecekleri yerin daha belli olmadığıdiğer mahkâmlarla birlikte şehir hapishanesinenakledilir. Burada tesadüfen, 1926’da Çin’e yaptığıyolculuk esnasında kendisine gemide yardımcıolan kumarbaz Chisholm’la aynı hücreye konur veonun yardımıyla Le Havre hapisanesinden kaçarakBremen’e gelir.
Jan Valtin adlı kahraman ise Karanlığın Ötesinde,Komintern’in direktifleriyle illegaliteye geçer.Zamanın bütün ünlü komünist kadrolarıylatanışacağı, Paris, Berlin ve nihayet ta Moskova’ya,Profintern’in denizcilik konferansına katılacağıuzun, heyecanlı, fakat bir o kadar da hayal mahsülübir maceraya atılır. (s.217-243)
Halbuki, bu dönemde Richard KrebsBremende’dir. San Quentin’de keşfettiği yazarlığıntadını çıkartmaya ve çocukluğundan beri öğrenmekistediği denizcilik mesleğinin ilk adımlarını atmayaBremen’de başlayacaktır. Denizci yakınlarınatahsis edilen 24 daireli bir binada annesininyanında yaşamaya başlar. 1 Şubat 1930’da,Bremen Denizcilik Okulu’nda meslek öğrenimiiçin kayıt yaptırır. Bir sene sonra iyi notla okulubitirir. (Bremen Denizcilik Okulu ve Bremen ŞehirArşivi kayıtlarından aktaran Waldenfels, s. 82)Krebs, meslek öğreniminin yanı sıra yarıprofösyönel yazarlığa da ilk adımını atar.Hongkong’dan Vancouver’e yaptığı kaçak seyahatıanlattığı kısa hikâyesi Mart 1930’da New York’da,Temmuz ve Eylül aylarında da iki ayrı hikâyesiLondra’da, yayımlanır. Ayrıca Kuzey AlmanyaLloyd’unun iki ayda bir çıkan Lloydgazetesi’nde dedört ayrı hikâyesi yayımlanır. Bu dönemde,Bremen İşçi Gazetesi’nde de yazıları çıkar. 16Nisan 1931’de ajit-prop bir şiirini bu gazetedegörmek mümkündür. Richard Krebs, 5 Haziran1931’de, Amerikalı yayıncı Arthur L. Price’yeyazdığı bir mektupta, “Conrad’ı okuyorum,mutluyum ama üzüntüyle kendime fısıldıyorum:sen hiçbir zaman böyle yazamayacaksın” diyordu.( Waldenfels, age, s. 83, 86-87)
HermineBremen’e gelişinden kısa süre sonra Krebs, sanatokulunda okuyan kız kardeşi Cilly’nin arkadaşı
Hermine Stöver’le tanıştı. Tüccar bir ailenin kızıolan Hermine aynı zamanda Bremen’de bir şirkettereklam ressamı olarak çalışmaktaydı. Muhtemelenikisi de, 1928’de yayımlanan, Vicki Baum’un,Waymer Cumhuriyeti’nin mutsuz günlerinianlatan, Stud. chem. Helene Willfüer adlı romanınıokumuşlardı. Zira, romanın kahramanının sevdiğiiki kişinin adları Firelei ve Valentin’di. Yıllarsonra, otobiyografi diye kaleme aldığı romanındaRichard Krebs, kendisine Valentin değil Valtinadını, karısı Hermine’ye ise Firelei adını verecekti.Ve tabii ki, Antwerpen limanında, başında kavakyelleri esen, denizcileri çizen Firelei ve onunlabirlikte olmasını yasaklayan parti zorbalığıtamamen hayal ürünüydü. (s. 248-263)
Karı koca her ikisi de aktif politik faaliyetekatılmışlardı. Bir sene sonra KPD’ye üye olacakHermine, Kızıl Muhabirler adlı gezginci bir ajit-prop tiyatrosunda aktifti. Richard ve Hermine’ninyer aldıkları bir tiyatro oyunu, 18 Nisan 1931’de,Deniz ve Liman İşçileri Birliği’nin derneklokalinin açılışı vesilesiyle sahnelendi. Bremenpolisinin, oyun ve tüm oyuncular hakkında kalemealdığı kapsamlı raporu, bugün, Bremen ŞehirArşivi’ndeki 4,65-563 nolu mikro fişden okumakmümkündür. (Waldenfels, age, s. 92-93) Vehakikaten Richard Krebs, Bremen İnterklüp’de odenli faaldir ki, bütün bir 1931 senesinin komünistfaaliyetlerine ilişkin kaleme alınmış polisraporlarında adına rastlamak mümkündür. Sözkonusu raporlarda, örgütlediği toplantılara katılanliman işçilerinin ve denizcilerin toplam sayısı 781kişi olarak belirtilmektedir.
Richard Krebs, 8 Temmuz 1931’de, Hamburg’dayapılan Denizciler ve Liman İşçileriEnternasyonali’nin (ISH) kongresine Bremendelegesi olarak katılır. Burada, örgütselkariyerindeki değişikliğin mimarı, Adolf Schelly
(ya da sadece Adolf) takma isimli Polonyalı AlfredBem’le tanışacaktır. ISH’nın Başkanı AlbertWalter’dir, fakat Alfred Bem, Profintern’inISH’den sorumlu baş aktörüdür. Bem, 13 Temmuz1931’de, Moskova’ya gönderdiğiraporda, “Pazartesi günü, ayın sekizinde, Brementemsilcisiyle (yoldaş Krebs –çok aktif ve politikolarak aydınlanmış bir yoldaş) oldukça kapsamlıbir görüşme yaptım” diye yazmaktadır.(RCCh1DNI 534/5/221, Bl.4.nolu Moskova’dakiSBKP arşivinden aktaran Waldenfels, s. 99) Yıllarsonra CIC’ye yaptığı samimi itiraflarda, RichardKrebs’i dinleyen Amerikalı ajanlar bu karşılaşmayışu şekilde kayda geçeceklerdir: “Richard Krebs,Adolf’ü, ilk defa 1931’de ISH kongresindetanımıştır. Bu döneme kadar, parti tarafından,sendikaların gençlik çalışmalarına çok önemverilmiştir. Bremen’deki liman örgütü, işleyen birgençlik grubuna sahip olduğu için, Krebs’in birrapor sunması rica edilmiştir. Rapor sunumununardından, tanınmayan bir kişi Krebs’i kenaraçekerek, sana ilgim var demiştir. Bu andan itibarenKrebs, Adolf’un bir nevi kahramanı olmuştur.”(CIC, Alfred Bem hakkında verilen ifadedenaktaran Waldenfels, s. 99)
Gemi KaptanıBu tanışmanın ardından ISH, Krebs’i, lisanslıdümenci olduğu için, Sovyet’ler tarafından Almantersanelerinde yaptırılan Pionier adlı balıkçıgemisini Rusya’ya götürmekle görevlendirir.Kiel’deki bir başka Rus gemisi Lososi’yi dearkalarına halatlayıp Norveç sahillerini takipeden, Richard Krebs komutasındaki gemi(ler)Temmuz ortasında Murmansk’a varır. KaranlığınÖtesinde’ki kahramanımız Jan Valtin’e iseböylesi bir görevi ancak Georgi Dimitrov gibiKomintern hiyerarşisinin en tepesindeki yetkiliverebilir: “Peki o zaman” dedi Dimitrov. “Sana birgemi verelim. Bir Sovyet gemisinde seni kaptan
olarak görevlendirelim.” (s.306)
Richard Krebs, Murmansk’tan uzun bir trenyolculuğuna çıkar ve birkaç hafta kalacağıLeningrad’a gelir. Buradaki Interklüp’te çalışır.Kulübün Alman seksiyonundan sorumlumüdüresi, 11 Ağustos’ta, Hamburg’a yolladığı biryazıda, “daha evvel belirttiğim ihtiyaçlarımızdanötürü yoldaş Krebs’i burada tutmak isterdik, fakatProfintern buna sadece Hamburg örgütünün kararvereceğini söylediği için yoldaşın buraya gerigönderilmesi mümkün müdür” diye sormaktadır.(RCCh1DNI 534/5/227, Bl.21.nolu Moskova’dakiSBKP arşivinden aktaran Waldenfels, s. 105)
Hamburg faaliyetiKrebs, Leningrad’a gönderilmez ve Almanya’yageri çağrılır. Fakat tayini, eski faaliyet alanıBremen yerine Hamburg’a çıkar. Leningrad’dansonra ISH’nin dünyadaki en önemli limanı olanHamburg liman örgütlenmesinin yöneticiliğinegetirilir. ISH’nın dünya çapında, Alman denizticaretine karşı örgütlediği, 1931’in Eylül sonundayapılacak grevlerin Hamburg’daki hazırlıklarındayer alır. Richard Krebs’in aktif bir şekilde katıldığıbu grev ağır bir yenilgiyle sonuçlanacaktır. 12Ekim’de, grev kırılır ve Hamburg Interklüp’üneyapılan polis baskınında aralarında Krebs’in debulunduğu 80 denizci tutuklanır. (Waldenfels,age, s.114) Kahramanımız Jan Valtin ise kendisinidünya çapındaki bu grevin baş aktörü olarakgösterme niyetinde olduğu için, KaranlığınÖtesinde, Leningrad’dan, dünyanın çeşitli yerlerinetelgraflarla direktifler yağdırmaktadır. (s. 332)
Mart 1932’de, kendi evlerine taşınıncaya kadar,Richard ve Hermine Krebs, Hamburg’da,Wieke’nin yanında, Jacobsstrasse 32’deoturmaktadırlar. Richard, Hamburg Interklübü’nünpropaganda sorumlusudur ve yabancı dil kursları
vermektedir. Hermine ise afişler çizmekte ve kültürfaaliyetleriyle uğraşmaktadır. (Waldenfels, age, s.118)
KPD-ISH çekişmesiISH, Profintern’e bağlı bir kuruluştu. Şubelerininbulunduğu ülkelerdeki komünist partilerinin,ISH şubelerinin yönetimlerinde bir üst düzeytemsilci bulundurmakla birlikte gene de ISHüzerinde söz hakları yoktu. Bu durum, KPD ileISH’nın Hamburg’daki yönetimi arasında ciddiçelişkilerin oluşmasına yol açmıştı. Ekim grevininbaşarısızlığının faturasını KPD, ISH’nın perdearkasındaki baş aktörü Alfred Bem’e çıkartıyordu.Şubenin, KPD temsilcisi Koschnik, parti tarafındangörevinden alındı ve yerine Devrimci SendikaMuhalefeti RGO’nun önderlerinden, aynı zamandaKPD Merkez Komitesi üyesi Ernst Wollweber’iatadı. Ve Wollweber şubenin başkanlığına seçildi.Richard Krebs’in yıllar sonra CIC’ye verdiğibilgilere göre, Alfred Bem, iyi giyinmesini seven,yakışıklı, yürürken bir miktar bacağı aksayan,iyi Almanca konuşan, kadınlardan çok hoşlananbiriydi. Wollweber ise katı, kaba, tiyatroya dahigitmeyen, giyinmesini bilmeyen, pejmurde vekadınlara ilgisiz, parti çizgisine bağlı bir kadroydu.(CIC, Bem ve Wollweber dosyasından aktaranWaldenfels, age, s. 130).
Şube başkanı Wollweber ve onu destekleyenlerbir tarafta, Alfred Bem, Albert Walter veRichard Krebs ise diğer tarafta, ISH içersindeiki grup oluşmuştu. Waldenfels’e göre şimdilikMoskova’nın güçlü desteğini arkasına almışISH’nın baş aktörü Alfred Bem’in grubu şubeyehakimdi. Fakat bu çekişme daha sonra bütünköprülerin atılmasına neden olacak ve yıllar sonraRichard Krebs, Karanlığın Ötesinde, Wollweber’i,çizilecek en kara portrelerle okuyucuya takdimedecekti. Mesela, Wollweber’in başından defetmek
istediği sevgilisini, Gestapo’nun yakalamasınanasıl neden olduğu gibi bir sürü anlatı hayalmahsülüydü. (Waldenfels, age, s. 131) Bunlarailerde tekrar değinilecektir…
Nazilerle kapışmaTabii ki tüm bu iç çekişmeler daha 1932 senesindeRichard Krebs açısından tayin edici noktadadeğildi. Yükselmekte olan Nasyonal SosyalistParti, sokağa sürdüğü SA’larıyla ortalıkta terörestirmekteydi. Komintern’in, VI. Kongresi’ninkararlarına göre, sosyal-faşist olan SosyalDemokrasi devrimin baş düşmanıydı. Komintern’inher dediğini sadıkça kabullenen KPD de farklıdüşünmüyordu. Fakat, tabandaki kadrolar,gün be gün Nazi saldırganlarıyla meşguldüler.Naziler, komünistlerin hakimiyet alanı olanHamburg limanını ve çevresini ele geçirmekiçin her yolu deniyorlardı. Karşılıklı sokakçatışmaları, adam öldürmeler günlük rutin halinegelmişti. Çatışmaların bir başka şekli de, partitoplantılarının basılmasıydı. Richard Krebs’in,ISH’li denizcilerin başında, Hamburg’daki Nazitoplantılarını bastığı bir gerçekti. Yıllar sonra,yaşadığı yaşlılar yurdunda, o günleri hatırlayanyoldaşı Ede Nikolajczik, 15-20 kişilik gruplarının,Hamburger Hotel’de yapılan ve takriben 100 kadarNazi’nin bulunduğu toplantıyı nasıl bastıklarını,Richard’ın bir denizci diliyle ama Marksistçenasıl konuştuğunu, Nazileri nasıl patakladıklarınıhayranlıkla anlatacaktır. (Paul Borowiak’ınEde Nikolajczik’le yaptığı mülakattan aktaranWaldenfels, age, s. 132)
Karanlığın Ötesinde, Jan Valtin gibi, hem KPD,hem ISH, hem de, Komintern kadrosu olan önemlibir şahsiyetin karşısına çıkması için, ancak veancak Hitler’in sağ kolu Goering uygun görülür.Tabii, bu iki önemli şahsiyetin kapışacaklarıyer de, Hamburg’daki küçücük salonu olan
Hamburger Hotel değil, Bremen’in en büyüksalonu Kasino’dur. Jan Valtin gibi bir kahramanı15-20 kişilik bir militan grubu kesmiyeceği için,kendisine Kızıl Cephe Ligi’nden 100 kadar militantahsis edilir. (s. 283)
Waldenfels’e göre sıradan bir KPD üyesi olanRichard Krebs, ISH’da, Mayıs 1932’den itibarenyüksek bir mevkiye yükselecekti. Böylecekendisine verilecek olan daha önemli görevlerinönü açılmıştı. Bu tarihten itibaren ISH’nınmali işlerinden sorumluydu. Dünyanın çeşitliyerlerindeki ISH şubelerine gönderilecek paralaronun elinden geçmekteydi. Berlin’de bulunanKomintern’in Batı Büro’sundan, Hamburg’a,Richard Krebs’e paraları getiren Max Bareckadındaki kuryeydi. (Waldenfels, age, s. 134)
Richard Krebs’in ailevi hayatı da bu arada yeni birbiçim almaktaydı. Mart 1932’de, Hermine Krebs’leresmi evlilik yaptılar. Hermine 1932 Eylül’ününsonunda doğacak olan oğulları Jan’a hamileydi.Mart 1932’de, kendi evlerine taşınmışlardı. Fakatburada fazla kalmayıp, Eylül 1932’de,Almanya’daki son adreslerine, Interklübün hemenyakınındaki Venusberg 14 numarayataşınacaklardı. (Hamburg Şehir Arşivi, AdresFihrizi’nden aktaran Waldenfels, age, s. 135)
İngiltere günleriİşte bu dönemde Richard Krebs, kariyerinin dönümnoktasını yaşayacaktır. Ya da hayatında, komünistfaaliyette eriştiği en yüksek mevkiye gelecektir. Buişin mimarı Alfred Bem’dir. Zira, Hamburg’dakiISH’yı, Komintern’in, Berlin’deki Batı Bürosu’nuntoplantılarında şimdilik temsil etmekte olan AlfredBem, örgütsel hiyerarşide de Krebs’insorumlusudur.
1931’den bu yana İngiltere’deki denizcilik
faaliyetlerinde, Profintern’in emirlerine uymayan,gönderilen paraları çarçur eden ve ISH’nınşubesini bir türlü kurmayan Georg Hardy’ninitaatsizliği Alfred Bem’i rahatsız etmekteydi.Bem, Hardy’i, Moskova’ya sayısız defalar şikayetetmişti. (RCChIDNI 534/5/223, Bl. 92’noluSBKP arşivinden aktaran Waldenfels, age, 141)Alfred Bem, Richard Krebs’i, İngiltere’ye, GeorgHardy’i örgütten uzaklaştırması ve ISH şubesinikuracak kadroları seçmesi için müfettiş sıfatıylagörevlendirdi. Özetin özeti; her ne kadar Krebs,Moskova’daki Komintern yönetimiyle sıkı ilişkileriolduğu anlaşılan Hardy’i görevinden alamamışsada, deniz taşımacılığı işçileri arasında yeni kadrolarbulmayı başarmıştı. Tüm bunları, Alfred Bem’in,Moskova’ya yazdığı 18 Ekim 1932 tarihli rapordanokumak mümkündür. (RCChIDNI 534/5/231, Bl.44’nolu SBKP arşivinden aktaran Waldenfels, age,s. 144)
1941’de, ABD makamları Richard Krebs’inkayıtlarını bir kez daha gözden geçirirken,Londra’daki Büyükelçilik üzerinden ScotlandYard’a, Richard Krebs’in sorulmasını rica etti.Elçilik’ten gelen cevap şöyledir:
“Andersen ve Petersen takma adları ile bilinenRichard Julius Hermann Krebs, 1932 tarihli birScotland Yard tamimine göre aktif komünistolduğu için Birleşik Krallık’a girmesi yasaktır.Kendisi 11 Temmuz 1932’de Grimsby’e inmiş ve3 Eylül’de Londra’da gözaltına alınıp, ülkeyi terketmesi emrinin verilmesi üzerine 6 Eylül’de, MSBury gemisiyle Grimsby’den Hamburg’a doğruyola çıkmıştır” (National Archives, Washington,State Department, Nr 800 200 II.’den aktaranWaldenfels, age, s. 144-145).
Karanlığın Ötesinde, Jan Valtin de İngilteremacerasını anlatır anlatmasına ama epey abartılı bir
dille: “Berlin’e çağrıldım. Georgi Dimitrov, beniolağanüstü dostça bir havada karşıladı. ‘Sevgiliyoldaş’ dedi, ‘seni İngiltere’ye yolluyoruz. Oradason derece nazik bir durumla karşılaşacaksın.Britanya hareketimiz can çekişiyor. Ne büyüyor,ne de ölüyor. Harry Pollitt [İngiliz KomünistPartisi’nin Başkanı] ve güruhu, devrimci kitleçalışmasında bütün İngilizler gibi çıtkırıldım veyeteneksiz.’ Beş saat boyunca görevimle ilgiliayrıntılı talimatlar aldım. Bu talimatlar, Londra’daçıkan Daily Worker [İKP’nin yayın organı] vekomünist denizcilik gazetesi Seafarer’in maliyönetimlerinin düzeltilmesini olduğu kadar,Britanya limanlarının dolaşılmasını, Komünistsendika muhalefetinin, ‘Azınlık Hareketi’ olarakbilinen, merkezi Londra’da bulunan Doğu HintDenizciler Sendikası’nın ve merkezi Galler’inCardiff şehrindeki enternasyonal negro örgütüBatı Hint Topluluğu’nun yeniden örgütlenmesiniiçeriyordu” (s. 371).
7 Kasım’da, bir kez daha Richard Krebs,İngiltere’ye gönderildi, fakat bu kez dahaülkeye girişte yakalandı ve sınır dışı edildi.Birkaç hafta sonra Norveç’e gönderildi. RichardKrebs’in, Grönland’daki polis dosyasını bulanNorveçli tarihçi Lars Borgersud, Krebs’in,ülkeye Frederikstad’dan giriş yaptığını ve adınailk kez 8 Kasım’da, rutin bir polis kontrolüesnasında, Oslo’daki Hotel Östfold’un kayıtlarındarastlanıldığını fakat, şahsın son anda kaçıp,Trondheim üzerinden Norveç’i terkettiğiniyazmaktadır. (Lars Borgersud, Die Wollweber-Organisation und Norwegen [Wollweber-Örgütüve Norveç] s. 36’dan aktaran Waldenfels, age, s.367) Daha sonra, Nisan 1933’de, Krebs, bir kezdaha Norveç’e gidecektir.
Naziler iktidarda30 Ocak 1933’de Almanya’dan kendisine bir
telgraf ulaşır. Annesi ölmüştür. Aynı gün AdolfHitler, Almanya Şansölyesi ilan edilir. Dalga dalgayayılmakta olan Nazi terörü, tüm Almanya’yısarmıştır.
KPD önderliği, bu siyasi gelişmeye ve ardındanpatlak verecek olaylara katiyen hazırlıklı değildi.3 Mart’taki Reichstag yangının ardından, partininlideri Ernst Thaelman tutuklanacaktı. Ancak yıllarsonra, canlarını yurt dışına kaçarak kurtaracak olansiyasi büro üyeleri, bu yenilginin siyasi bir yenilgiolduğunu kabul edeceklerdi.
İşte bu zor şartlarda, Hamburg’daki İnterklüpyöneticisi Richard Krebs de diğer komünistlergibi yer altına inmek zorunda kalmıştı. Richardve Hermine Krebs’in nerede oturduklarıbilinmekteydi. Bir Gestapo baskınında Herminekaçmayı başarmıştı. Evde karakol kurmuş Gestapo,Hermine’nin geride bıraktığı altı aylık Jan’ıaç susuz pencerenin önüne yatırarak, anne vebabanın dayanamayıp sonunda eve gelmeleriniümit etmekteydi. Çocuğu almak için eve gelentanıdıkların bir çoğu alıkonuldu. Sonuçta, çocuğu,anneannesi ve dedesi Bremen’e götürmek üzeregidip evden aldılar. Kendisi için de illegal döneminartık başladığı Hermine, oğlunu, bir seneyi aşkıngöremeyecekti. (1996 yazında Waldenfels’in, JanKrebs’le yaptığı mülakattan. Waldenfels, age, s.150)
İskandinavya günleri1933’ün Mart ayının ortalarında, Richard Krebs,ISH merkezinin taşındığı Kopenhag’a çağrıldı.Krebs, Hamburg’u terk etmeden evvel, karısınınve İnterklüp’den yoldaşlarının çalıştıracakları gizlibir matbaa kurmuştu. Kopenhag’da, kendisine, birsüre evvel İsveç’de başlayan denizci grevini dahada kızıştırması emri verilmişti. İsveç ISH’nın rakibiolan sosyal demokrat denizcilerin kontrolündeki
grevi, Krebs, hakikaten kızıştırmayı başardı.Grev kırıcısı olan denizcilere şiddet uygulayanISH’lıların kulüpleri kapatıldı. Yapılan aramalardaele geçen notlar ve İsveç ISH’sının lideri GunnarPerson’un verdiği ifadeler, polisin dikkatleriniRichard Krebs üzerinde yoğunlaştırdı.
Karanlığın Ötesinde’de İsveç’e ilişkin anlatılanlar,İsveç polis dosyalarında yapılan araştırmalarsonucunda elde edilen verilerle büyük ölçüdeparalellik arzetmekle birlikte, Jan Valtin’in,ABD’li okuyucunun hışmına uğramamak için,mesela, Kjell gemisindeki grev kırıcılarına karşıizlenen şiddetin emrini kendisinin verdiğindenbahsetmemiş olması dikkate değerdir. İsveç’tenkaçmayı başaran Krebs, buradan Norveç’e geçti(Nisan 1933).
Norveçli tarihçi Lars Borgersrud’a göre RichardKrebs’in, Norveç’e bu ikinci gelişinin sebebisadece Norveç ISH örgütü değildi. RichardKrebs’e verilen bir diğer görev de, İsveç’tengelen demir yolunun Norveç’teki son durağı olanNarvik limanıydı. Bu bölgede demir madenleribulunmaktaydı. Profintern ve Komintern,verdikleri sözlü direktiflerde, bu bölgeninönemine dikkat çekmekteydiler. Norveç GenelKurmayı’nın dosyalarında da Krebs’in izinerastlayan Borgersrud, söz konusu dosyadanyaptığı alıntıda, Krebs’in bu ikinci seyahatının,sözkonusu bölgedeki ulaşım yollarının tahribedilmesi için gerekli bilgilerin toplanılmasınayönelik olduğunu belirtilmektedir. (Borgersrud’danaktaran Waldenfels, s. 156) Waldenfels’e göre,böylesi bir görev ISH’nın faaliyeti alanının dışındaolduğu için, Krebs’e ancak, Sovyet Rusya DenizKuvvetleri’nin haberalma örgütü tarafındanverilmiş olmalıdır.
26 Nisan 1933’de Richard Krebs, Norveç
polisi tarafından Narvik’te yakalandı. Sorguya,İsveç polisi de telefonla katıldı. Her iki ülkeninmakamları da onun hakkında kapsamlı bilgiyesahipti. Krebs sorguda hiçbir bilgi vermedi. Fakatdurumu son derece tehlikeliydi. Norveç makamları,kendisini sınır dışı edip, Almanya’ya teslimedeceklerdi. Fakat büyük bir şans eseri bu tehlikeyiatlatacak ve iki gün sonra Belçika’nın Antwerpenlimanına gönderilecekti. Peki bu nasıl mümkünolmuştu? Hamburg eyaleti, Hitler’in Şansölyeseçilmesine rağmen, henüz sosyal demokratlarınyönetimindeydi. Şubat 1933’de (Hitler’in Şansölyeolmasından bir ay sonra), Hamburg siyasi polisininmüdürü Peter Kraus, Nazi partisine yakınlığındanötürü görevinden alınmıştı. Her ne kadar Kraus,5 Mart’ta görevine tekrar geri dönmüş olsa da,sosyal demokrat meslektaşlarının geride bıraktığıbürokratik kaosun içinden çıkması aylar alacaktı.(Gerhard Paul/Klaus-Michael Mallmann, DieGestapo: Mytos und Realitaet [Gestapo: Mitosve Realite], Wissenschaftliche Buchgesellschaft,Darmstadt, 1995, s. 104’den aktaran Waldenfels, s.157) İşte bu ortamda, Norveç polisinin, Hamburgpolisine yaptığı yazılı başvuruya, Hamburg’dangelen cevap, Richard Krebs’i kurtarmıştı. Bugünekadar ne ceza almıştı, ne de aranmaktaydı.(Waldenfels, age, s. 157)
Karanlığın Ötesinde’de, Jan Valtin, Norveçlikomünist doktor Arne Halvorsens’in, yemeğinekattığı küçük miktardaki zehirle rahatsızlanarak,hapisaneden kurtulduğunu yazmaktadır (s.520-521) Ziyaretçi zabıtlarında, doktor Halvorsens’in,Krebs’i ziyaret ettiğine dair hiçbir kayıdarastlamamışsa da, Krebs’in, büyük bir olasılıkladoktoru tanıdığına ve onun yardımıyla hapisanedençıktığına kesin gözüyle bakılabilir. Zira, Krebs’ingerek Gestapo’ya, gerekse ABD’lilere verdiğibilgiler arasında, doktor Halvorsens hakkındadetaylı bilgiler yer almakta, ayrıca doktorun
kayınbiraderinin Oslo polisinde çalıştığıbelirtilmektedir. (Bundes Archiv-ZwischenarchivDahlwitz, Z/C 14299, Bd. 1-2, V-Mann-Akte ‘Erka’, Aussage Halvorsen’den [Ajan-Dosyası Erka, Holversen hakkındaki ifade] aktaranWaldenfels, age, 158)
Hermine’yle birlikte iki ay1933 Mayıs’ının başlarında Richard Krebs,Antwerpen’e geldi. Fakat, İsveç ve Norveçyolculuklarına başlamadan evvel, 19 Nisan’da,Hamburg’da, karısının da çalıştığı matbaa polisbaskınına uğramıştı. Hermine kaçmayı başarmıştıama kendisinden herhangi bir haber alınamıyordu.Bir müddet sonra ilişki sağlandı ve Hermine, partikanalları aracılığıyla, Aachen üzerinden gizliceBelçika’ya ulaştı. Temmuz ayının ortalarına kadar,karı koca ikisi de birlikte, Antwerpen’de aktiffaaliyet yürüttüler.
Her ikisi de Temmuz 1933’de, Paris’te, savaşave faşizme karşı yapılan kongreye, Almandenizcilerini ve liman işçilerini temsilen katıldı.Hermine, Ağustos/Eylül 1933’de, Kopenhag’ataşınan ISH merkezinde çalışmak üzere, denizyoluyla, kaçak olarak Göteborg’a, oradanda Danimarka’ya geçti. (Demokratik AlmanCumhuriyeti’ndeki Parti ve Kitle Örgütleri ArşiviSAPMO, NJ/14498’den aktaran Waldenfels, age, s.164) Richard Krebs’de, Ekim ayında Kopenhag’agitti.
Waldenfels’e göre, bu dönemde, ISH’nınKopenhag’daki merkezinde Richard Krebsaçısından iki olumsuzluk yaşanmıştı. Birincisi,Krebs’i, ISH’ya kazanan Albert Walter,Nazi Almanya’sında yakalanmış ve yerine,Danimarka Sendikası’nın lideri ve Kopenhagyerel parlamentosunun vekili olan Richard Jensengetirilmişti. İkincisi ve daha önemlisi, ISH’nın
perde arkasındaki baş aktörü, Alfred Bem,kadınlara olan meşhur zaafının kurbanı olmuştu.ISH’da aynı zamanda Bem’in sekreteri olarakçalışan sevgilisi Hildegard Thingstrup, Bem’in,Temmuz’daki Paris Kongresi’nde tanıştığı Polonyadelegesi bir kadından aldığı mektupları ifşa ederekbu olayı ortaya çıkartmıştı. Bem, görevindenalınmış ve daha sonra, 1937’de öldürüleceğiMoskova’ya gönderilmişti. Şimdi, ISH’nınbaşında, Richard Krebs’in hiç sevmediği ErnstWollweber bulunmaktaydı (Waldenfels, age, s.168-173)
Karanlığın Ötesinde, kızkardeşinin lakabı olanCilly adını verdiği Hildegard Thingstrup’u, JanValtin, Wollweber’in sevgilisi yapmakta veyukarıda anlatılan Alfred Bem’in kadın zaafınıWollweber’e yüklemektedir. Hatta, skandalı örtbasetmek için Wollweber, Cilly’i, Valtin’le beraberNazi Almanyasına gönderecek kadar canidir. (s.569)
Nazilere yakalanışProfintern ve tabii Komintern açısından hayatiöneme sahip Hamburg limanındaki bütünaktiviteler Nazilerin iktidara gelmesiyle birliktedumura uğramıştı. Wollweber, Hamburg ISHörgütünün yeniden oluşturulması için RichardKrebs’i ve yardımcısı olarak da Alfred Bem’insevgilisi Hildegard Thingstrup’u görevlendirdi.Bu kadar önemli ve aynı zamanda tehlikeli birgörevle Almanya’ya gönderilen Krebs’e, seyahattakullanması için Danimarkalı komünist yazarOtto Melchiors’un adına düzenlenmiş pasaportunverilmesi, Waldenfels’e göre, Wollweber’in,Krebs’i gözden çıkarttığının kanıtıdır. Zira,hem Melchiors tipik bir Yahudi ismiydi, hemde Danimarkalı yazar, Thaelman için yürütülenuluslararası kampanyanın Danimarka’dakikomitesinin üyesi olarak Alman makamlarınca
bilinmekteydi. (Waldenfels, age, s. 177)
Krebs’in, Danimarka’yla haberleşmesi denizciMartin Holstein üzerinden yürüyecekti. Holsteinise, uzun süredir artık Gestapo için çalışan birispiyoncuydu. Krebs, sınırda hiçbir zorluklakarşılaşmadan Almanya’ya girdi. Sadece birgece kız kardeşi Cilly’nin evinde kaldı. 7Kasım 1933’de, Hildegard’la birlikte yakalandı.Yakalanışı, ISH için büyük bir kayıp olmalıki, adı bilinmeyen bir Gestapo ispiyoncusununverdiği bilgiye göre, 25-26 Kasım tarihlerinde,Paris’te yapılan bir anti-faşist kongrede şöyledenmekteydi: “Burada, üç hafta evvel başlayanve hâlâ devam etmekte olan Rouen’deki grevibaşarıyla örgütleyen Krebs’in, Hamburg’dayakalanması çok ağır bir yenilgi olarak telakkiedilmektedir. En önemli tespit Neumann tarafındanyapılmıştır. Kısa süre evvel burada, Hamburg’daKrebs’in yakalanması, ISH’nın, Almanya’ylairtibatını kopartmıştır. (SAPMO R58/2335, Bl.87’den aktaran Waldenfels, age, s. 177-178)
Sorgu ve mahkemeRichard Krebs, 7 Kasım 1933’den 18 Ocak 1934’ekadar, siyasi polisin başı Peter Kraus tarafındansorgulandı. Hayatı boyunca sağlığına yansıyacakağır işkencelere bu dönemde maruz kaldı. Gestapo,Krebs’in ve Hildegard’ın şansına, daha şimdilik,ISH hakkında detaylı bilgi sahibi olmadığı için,Alfred Bem’in sekreteri Hildegard’ı yakaladığınınfarkında değildi. Bugün arşivdeki dosyalardagörülebilecek olan ifade ve mahkeme tutanaklarınabakıldığında, Krebs’in, bilinen bilgileri vererek,Hildegard’ın da, tesadüflerle tanıdığı Krebs’e aşıkolup, onun manipule ettiği aptal sarışını oynayarakbu zorlu dönemeci atlattıkları anlaşılmaktadır.Her ne kadar Naziler iktidara gelir gelmez, cezayasalarını ağırlaştırmışlarsa da, ikisinin yakalandığıdönemde, mesela, yüksek ihanet suçuna giren bu
tip faaliyetlerin karşılığı daha şimdilik üç seneyevaran hapis cezasıydı. Gestapo, bu durumu bildiğiiçin, Krebs’e bir başka suçu daha yıkmak istiyordu.O da, 1932’de, Kızıl Denizciler adlı, KPD’ye bağlıbir militan grubunun saldırısı sonucu, bel kemiğibıçakla doğranarak ölen SA üyesi Heinzelmann’ınadıyla anılan davaydı.
1934 Nisan’ının son günlerinde, söz konusu davada50 kişinin mahkemesi başladı. Bir kişi serbestbırakıldı. Kızıl Denizciler üyesi 8 kişi ölümemahkûm edildi. Richard Krebs ise, mahkemenin2 Mayıs 1934 tarihli kararıyla, sulh ve emniyeteağır zayiat vermekten ötürü, iki sene üç ay hapiscezası aldı. (SAPMO NJ/1179/33’den aktaranWaldenfels, age, s. 185) İki ay sonra, 12 Haziran1934’de, bu sefer Hildegard’la birlikte, yüksekihanet davasında yargılandı. Krebs, bu davadanda üç sene hapis cezasına çarptırıldı. Bir evvelkidavada aldığı ceza ile birlikte toplam, dört senehapis cezası aldı. (SAPMO NJ/1179/33, Bl. 37’denaktaran Waldenfels, age, s. 186) Richard Krebs,Fuhlsbüttel hapisanesine konuldu. HildegardThingstrup ise, Hamburg’daki DanimarkaKonsolosu’nun şahitliği sayesinde, yedi ay hapiscezasına çarptırıldı, fakat yakalandığı gündenitibaren geçen süre göz önünde bulundurularak 29Ağustos’da, hapisten çıkması gerekirken, Gestapo,Hildegard’ı dört hafta daha toplama kampındatuttu. Hildegard, daha sonra Kophenhag’a döndüve Danimarka Komünist Partisi Başkanı AxelLarsen’in sekreteri oldu (Waldenfels, age, s. 171).
Nazi mahkemelerinin kararlarına ilişkin Valtin’inanlattıkları bir hayli abartılıdır. KaranlığınÖtesinde, Valtin, birinci davadan on yıl kürekcezasına (s. 665), ikinci davadan da üç yıla, yanitoplam on üç yıla mahkûm edilmiştir (s. 675). Buabartının nedenlerini ancak ilerde anlayacağız.
Hermin KPD’den ayrılıyorRichard Krebs’in yakalanmasının ardındanHermine Krebs, üç dört ay, Kopenhag’dakiISH örgütünde çalıştı. Danimarkalı yazarEik Noergaard’ın bulgularından yola çıkarakWaldenfels’e göre bu oldukça sıkıcı ve yanlızlıkdolu günlerinde Hermine, muhtemelen, HermannBeilich’le birlikte oldu. (Erik Noergaard, Truslemom Krig: Komintern, Folkefront og 5. kolonne. FraHitlers magtovertagelse til de spanske boergerkrig.Lynge: Bogan 1985, s. 60’dan aktaran Waldenfels,age, s. 189) Gene muhtemelen o yüzden KaranlığınÖtesinde, Nazi hapisanesindeki günlerindeFirelei’yi düşleyen Valtin, belki de diyecekti,kendisine sevgili olarak iyi bir yoldaş bulmuştur (s.673-674).
Şubat sonu, Mart başında (1934), Beilich de,Wollweber’in talimatı üzerine Almanya’ya gitti.Onun da kuryesi Martin Holstein’dı. Beilich’inüzerinden, Hermine’nin kendisine hitabenyazdığı mahrem mektuplar çıktı. (SAPMO NJ/132225/2, 10.3.1934, Vernehmungsprotokoll[ifade protokolü] Herman Beilich, s.12’denaktaran Waldenfels, age, s. 189-190) HermanBeilich, yakalandıktan sonra ajanlığı kabul etti.Gönderildiği Kopenhag’dan ISH hakkında -buarada Hermine’yle de ilgili- Gestapo’ya yalanyanlış bilgiler yolladı. Deşifre olduğunu iddiaederek, Ağustos 1934’de Hamburg’a geri döndü.Daha sonra, çalıştığı şirketten çaldığı 1000Mark’la Ekim 1935’ten itibaren de kayıplarakarıştı. Gestapo’nun bütün aramalarına rağmenbulunamadı (Waldenfels, age, s. 191-192).
Wollweber, Hermine’den şüphelenmeye başladı.Evini arattı, fakat aleyhinde hiçbir bulguyarastlanmadı. Hermine, ISH ile ilişkisini kesmiş,hizmetçilik yapmaya başlamıştı. Ağustos1934’de, Hermine’nin annesi, kızını Almanya’ya
götürmek üzere Kopenhag’a gitti. Eskiden beridevlete ve yasalarına sadık olan aile, kızlarınıgeri getirmek için Gestapo’ya başvurmuştu.Komiser Kraus, ailenin, kızlarını geri getirmekiçin başvurduğunu ve kızları hakkında birpolis tahkikatının olup olmadığını sorduklarını,kendisinin, böyle bir tahkikat olmadığı yönündebilgi verdiğini, fakat asıl amacının, Hermine’ningelir gelmez tutuklanacağına ilişkin emir vermekolduğunu, 14 Ağustos tarihinde Berlin’e yazdığıraporda belirtiyordu. (Bundesarchiv Potsdam,PSt3, 26, Bl. 63 ff. Shreiben an den politischenPolizeikommandeur Berlin vom 14.8.1934’den[14.8.1934 tarihli Berlin Siyasi Polis komutanlığınayazılan] aktaran Waldenfels, age, s. 192).
Yirmi sekiz yaşındaki Hermine Krebs, gerigelişinden birkaç hafta sonra tutuklandı.Tutukluluğunun ilk haftalarını bir toplamakampında geçirdi. Hermine, sorgucularına her şeyianlattı. 10 Ekim 1935’te, mahkeme, kocasınınetkisi sonucu KPD’ye giren ama daha sonrakendi isteğiyle komünizmden vazgeçen HermineKrebs’i, iki sene hapis cezasına çarptırdı. AlmanCeza Yasası’nın 60. maddesi gereğince, gözaltıve sorgu süresinde geçirdiği zamanı göz önündebulundurarak, on bir ay, üç hafta hapis yatmasınıkararlaştırdı. (SAPMO NJ/14 498, Urteil [karar]Hermine Krebs, s. 9’dan aktaran Waldenfels, age,s. 193)
Tüm bunları, kahramanımız Jan Valtin’in,otobiyografisi olduğunu iddia ettiği KaranlığınÖtesinde okumamız imkânsızdır. Krebs, yıllarsonra, kitabında Firelei adını verdiği karısıHermine’nin, Valtin’i Almanya’ya gönderdiğiiçin Wollweber’i Moskova’ya şikayet edenbir mektup yazdığını, muhtemelen, mektuptanhaberi olan Wollweber’in de, Firelei’i, aynızamanda Gestapo’ya çalışan bir ajan olan Bailich
[Beilich]’le Almanya’ya gönderdiğini, Firelei’inKasım sonlarında Almanya’ya girdikten üçhafta sonra yakalandığını, Hamburg’daki ÖzelMahkemenin gizli bir duruşmasında, altı yıl kürekcezasına çarptırıldığını yazacaktır. ″ ′İki kişisorumlu bütün bu olup bitenlerden′ dedim gözümükırpmadan. ′Biri Wollweber, öbürü Kurt Bailich[Beilich]′ ″ (s. 700-701).
Komünistlerin kalesi Fuhlsbüttel1935 yazında, Richard Krebs, Fuhlsbüttelhapisanesindeki tek kişilik hücreden alınıp,hapishanedeki diğer önemli KPD kadrolarınınbulunduğu toplu koğuşa konuldu. Bu değişikliğinardında yatan gerçek, Fuhlsbüttel hapishanesininKPD’nin kalesi olmasıydı. Hapishane müdüriyetive gardiyanlar, KPD tarafından ya rüşvetebağlanmışlardı ya da tehdit ediliyorlardı. Parti,eğitim ve örgütlenme çalışmalarının yanı sıra,Kızıl Yardım adlı örgüt üzerinden, hapishanedekikomünistlerin ihtiyaçlarını karşılıyordu. Partiörgütü aynı zamanda, mahkemede verdikleribilgilerden ötürü, kimi itirafçıları da, ifadelerinigeri çekmeleri için tehdit ediyordu. Çoğunluğunukomünistlerin oluşturduğu 800 tutsaklıhapishanedeki durum kısaca böyleydi.
Taktik itirafNaziler, önlem almakta gecikmediler. 1936’nınHaziran ayının ortalarında, Richard Krebs, AntonSaefkow ve şüphelenilen diğer önde gelenelebaşılar Fuhlsbüttel’den başka yerlerenakledildiler. Saefkow, Dachau toplama kampına,Richard Krebs de, Berlin-Plötzensee hapisanesinenakledildi. Kasım sonunda, Gestapo,Fuhslbüttel’de geri kalan mahkûmları o denlietkisizleştirmişti ki, Richard Krebs ve diğerşüphelileri daha iyi baskı altına almak içinFuhlsbüttel’in hemen yanı başındaki toplamakampına geri getirmekte bir beis görmedi. Üç ay
sonra Ocak 1937’de, Gestapo’ya, Fuhlsbüttel’dekiparti örgütlenmesinin önderliği hakkında detaybilgiler gelmeye başladı. Bu bilgilerle, Gestapo,şimdi esas şüphelilere yönelebilirdi. Yıllar sonraKrebs, CIC’ye verdiği bilgide, hapisteki partiönderliğinin görünürdeki önderinin Saefkowolduğunu, fakat ona talimatlarıyla yön verenin detek kişilik hücrede bulunan Karl Schaar adında biriolduğunu söyleyecekti. Fakat, Gestapo bundanhabersizdi. Çünkü, Saefkow ve Richard Krebsçoktan taktiklerini değiştirmişlerdi. (CIC, Aussageüber Karl Schaar’dan [Karl Schaar hakkındaverilen ifade] aktaran Waldenfels, age, s. 206)Nazilerin, mahkûmları islah etme programına,itirafçı ve iyi bir Alman olmak da dahildi. Fakatbu ‘haktan’ sadece Ari olanlar faydalanabilirlerdi.Bu istikamette ilk adımı Anton Saefkow yaptı. 22Şubat 1937 tarihli ve muhtemelen komiserKraus’un yardımcısı olan Teege’nin kaleme aldığıraporda, komünist mahkûmlar üçe ayrılıyordu.Tecrit edilmeleri kesinlikle gerekli iflah olmazönderler, önder olarak gözlemlenen, fakat iyidavranışları sayesinde cezaevi şartları düzeltilmesigerekenler ve takipçi olarak adlandırılanlar.
“Eskiden önder konumunda olup da, şimdikomünizme sırt çevirenler var. Güzel, şayet bunlardeğiştiklerini iddia ediyorlarsa, o zaman bunuispatlamalılar. Saefkow gibi adamların komünistlerarasında itibarı var. Eğer bunlar, kendi kulaklarıylaSaefkow gibi bir adamın komünizmdenvazgeçtiğini duyarlarsa, bu durum, beklenmediketkilere yol açabilir. Bu alanda hiçbir tecrübeyesahip değiliz. Bu deney sayesinde zarardan ziyadekazanç sağlayabiliriz.” (SAPMO R58/ 2235, Bl.79’dan aktaran Waldenfels, s. 208)
Daha 22 Şubat tarihli raporda, ‘ağzını bıçak açmaz’diye tanımlanan Richard Krebs, 12 Mart 1937’de,hapishane örgütü hakkında yapılan sorgusunda,
hapishane örgütlenmesine ve Saefkow’a dair hiçbirbilgi vermezken, birden, Darwin, Schopenhauerve Günter gibi yazarların, ırkların kökenine ilişkinyazılarını okuduktan sonra, komünist dogmadanvazgeçtiğini ifade eder. (BA-ZW, Z/C 16125 Bd. 1,Bl. 29’dan aktaran Waldenfels, age, s. 209).
Aynı gün, sorgunun ikinci raundunda RichardKrebs, aşağıdaki 5 maddelik yazılı taahütnameyisunar:
“KPD faaliyetlerinin uluslararası aktif yöneticisiolarak, edindiğim tecrübeler neticesinde ve üçsenelik cezaevi dönemimdeki dünya görüşüne dairaldığım eğitim sayesinde düşündüm ve şu temelnoktaları idrak ettim:Teorideki komünizm, yaşamın gerçekleriyleve pratiğiyle uyuşmadığı gibi, neticede yaşamayabancıdır ve yaşam düşmanıdır. İnsanlığınkomünist pratikle mesut olacağına dair inancımıyitirmiş bulunuyorum.
İlk defa tutukluğum esnasında bulduğum fırsatsonucu, ırkî meseleler üzerinde yoğunlaşabildim.Görüşümce, tarihte bütün halkları birbirinebağlayan komünist sınıf bağları değil, ırkîbağllardır.
Dünya siyasetinin geldiği nokta, komünizmin,bugün bir iç çekişmeye dayalı siyasi meseleolmadığı bilakis, dünyanın Bolşevizme veNasyonal Sosyalizme bölünmüşlüğünün temeldenbir dış politka meselesine dönüştüğüdür.Buradan hareketle, bugün her kim ki, tavizsizcekomünisttir,o, dış politikada Sovyetler Birliği’ndenyana olmak zorundadır ve böylece vatanına vevatandaşlarına [Volksgenossen] ihanet etmekzorundadır. Böylesi bir tercihle karşı karşıya kalanben, Almanya’ya olan bağlılığımın Rusya’ya
nazaran daha güçlü olduğunu açıkça itiraf etmeyekarar verdim.
Bolşevizmin içimde geriye kalan kişisel ve siyasibağlarını tamamiyle tasfiye etmek ve bu dünyagörüşüne bütün zamanlarda her türlü geri dönüşüimkansız kılabilmek için, gönüllü olarak bütünbilgileri veriyorum.
Komünizme karşı verilecek mücadelede yeralmaya hazır olduğumu açıklıyor ve bu noktainazardan hareketle, yaptığım açıklamalarınyayınlamasını ya da saklı tutulmasını Gestapoidaresinin taktirine bırakıyorum. (BA-ZW, Z/C16125 Bd. 1-2, V-Mann-Akte ‘Erka’dan [AjanDosyası Erka] aktaran Waldenfels, age, s. 209-210)
Saefkow ve Richard Krebs’in, Gestapo’nun safınageçtikleri haberi, diğer mahkûmlar tarafındanduyuldu.
Fuhlsbüttel’de, o günlerde salıverilen veDanimarka’ya kaçmayı başaran Gert Conradadındaki bir sosyalist, Kopenhag’a gelişindenbirkaç hafta sonra, Danimarka Komünist Partisi’ninBaşkanı Larsen’in sekreterliğini yapmaya başlayanHildegard Thingstrup’a aşık oldu. Gert Conrad,yıllar sonra, Danimarkalı yazar Erik Noergaard’a,bir gün Fuhlsbüttel hapisanesindeki bir aramaesnasında illegal komünist yayının ortaya çıktığınıve mahkûmların, bu durumun beraberindeişkenceyi getireceğini çok iyi bildiklerini ve olayınertesi günü de Saefkow ve Richard Krebs’in,Gestapo safına geçtiklerini anlatacaktı. (ErikNoergaard’dan aktaran Waldenfels, age, s. 211)
Waldenfels’e göre, Conrad sosyalistti ve KPD’niniç ilişkilerinden haberdar değildi. Dolayısıyla,
Saefkow’la, Richard Krebs’in, danışıklı olarakGestapo’ya geçtiklerini bilemezdi. Mesela,Saefkow’un, hapishanede karısı tarafından ziyaretedildiğini ve dışardan yazılı mesajlar getirdiğiniGestapo biliyordu ama bu mesajların içeriğinin neolduğundan haberdar değildi. Waldenfels, dışardangelen mesajlar doğrultusunda Richard Krebs’in,Gestapo’ya danışıklı geçmesinin mümkün amaispatının ise imkansız olduğunu belirtmektedir.Ayrıca, Krebs’in, her ne şart altında olursa olsun,karısına kavuşabilmek için böyle bir yöntemebaşvurmasının da gözardı edilemiyeceğinieklemektedir.
Zira, Hermine Krebs, 1936’nın sonbaharında,tedavisi mümkün olmayan bir ölümcül hastalık(Lösemi benzeri) yüzünden serbest bırakılmıştı.Şayet, Fuhlsbüttel parti örgütü açığa çıkmışolsaydı, Richard Krebs, dört senelik cezasınınüstüne yeni ceza alacaktı. Bu durum kaçınılmazolarak, Richard Krebs’in, karısına kavuşmasınıbilinmeyen bir tarihe erteleyecekti. KaranlığınÖtesinde değil ama Richard Krebs’in ABD’yekaçışından hemen sonra kaleme aldığı fakat hiçyayımlayamadığı kısa öyküsü The Executionof Bert Adrian (Bert Adrian’ın İnfazı)’nın kilitbölümünde, hikâyenin kahramanı Bert, karısıAnne’den bir mektup alır.
“Anne özgürdü! Bert, karanlık koridorlarda veçıplak avlularda haykırmanın özlemini çekiyordu.Anne onu seviyordu. Zamanın, güçlü bağlarıkoparttığı doğru değildi. Yaşama arzusunu çılgıncabesleyen bunu biliyor olmaktı. Fiyatı ne olursaolsun yaşamak.” (Mudd Library, Princeton’dakiRichard Krebs’in külliyatı içinde bulunanExecution of Bert Adrian, s. 13’den Almancayatercümesiyle birlikte aktaran Waldenfels, age,213) Richard Krebs’in, Hermine’ye kavuşabilmekiçin ödediğini sandığı fiyat ölünceye kadar
bitmeyecekti.
Bu bölümün sonunda, geriye bir soru kalmaktadır.Peki, Karanlığın Ötesinde’de, Jan Valtin’i tekkişilik hücresinde ziyaret edip, ona danışıklı olarakGestapo’ya geçmesi talimatını veren Heitmanngerçekten var mıydı? (s. 709-710) Waldenfels’egöre, 1941’de yayınlanan otobiyografik romanındaKrebs gerçeği itiraf edemezdi. Çünkü, böyleceAnton Saefkow’u (kitapta Tonio diye geçen),Gestapo’ya gammazlamış olurdu. O nedenle dahasonra CIC’ye anlatacağı gibi, Heitmann hikâyesitamamen uydurulmuştu. (Waldenfels, age, s. 215)Tıpkı, SS’lerin başı Heinrich Himmler’le yaptığıgörüşmenin uydurulmuş olduğu gibi. (s. 768)
Sahte Jan Valtin figürünün, işkencecisi Kraus’layaptığı, günler, haftalar ve aylar süren, sorgu-sohbet karışımı diyaloglar uydurmayken,Gestapo’nun gerçek Richard Krebs’e iknaolması bir iki haftayı aldı. Bu iknanın iki önemlinedeni daha vardı. Birincisi, Krebs, muhafazakârbir aileden geliyordu. Erkek kardeşlerindenJulius Hitler yandaşıydı ve Hava Kuvvetlerindeeğitmendi. Karısı Hermine, kendiliğinden KPD’iterketmiş ve kendi rızasıyla Almanya’ya dönmüştü.
Gestapo ajanı ErkaRichard Krebs, Gestapo’nun dosyalarına ajanErka diye kaydedildi. Hamburg Gestapo’sununbütün dosyaları savaşta yandı. Fakat, HamburgGestapo’sunun Berlin merkezine yolladığı özetlerbugün hâlâ arşivde bulunmaktadır.
Bu dosyalarda, Richard Krebs’in 1933’e kadarISH’daki faaliyetleri, kendi el çizimiyle hazırladığıISH’nın örgütsel yapısının şeması, toplam 59ISH kadrosunun adları bulunmaktadır. (BA-ZW,Z/C 14299, Bd. 1-2’den aktaran Waldenfels,age, s. 219) Krebs’in, Gestapo’ya bildiklerini
sansürleyerek anlattığı, yıllar sonra CIC’ye verdiğiifadeden anlaşılmaktadır. Mesela, Avatin adlıISH yöneticisi örneğinde olduğu gibi Krebs,ISH hakkında Almanlar’dan gizlediğini en incedetaylarına kadar Amerikalılara anlatmıştır. Fakattüm bunlara rağmen, Alman tarihçi Dieter Nelles’egöre, Richard Krebs gerçek bir Gestapo ajanıdır.(Dieter Nelles, Jan Valtins Tagebuch der Hölle-Legende und Wirklichkeit eines Schlüsselromansder Totalitarismustheorie. [Jan Valtin’inCehennem’in Günlüğü-Totalitarizm teorisininkült romanının Efsane ve Gerçeği] Zeitschrift fürSozialgeschichte des 20. und 21. Jahrhunderts [20.ve 21 yüzyıl sosyal tarih dergisi] Hamburg, 1994,Nr. 1, s. 33)
Artık Gestapo için çalışacak olan Richard Krebs,1937 Nisan’ın da hapisten salıverilir. 1 Nisan 1937tarihli ve altında Hamburg Gestapo’sunun şefiBruno Strecekenbach’ın imzasının bulunduğu,Berlin’deki merkeze yazılan raporda, “RichardKrebs’i, uluslararası planda ajan olarak kullanmakiçin affetmeyi düşünüyoruz” denmektedir. (BA-ZW, Z/C 14299, Bd. 1-2’den aktaran Waldenfels,age, s. 221)
Jan Valtin’in, Danimarka’ya gitmeden evvel,Karanlığın Ötesinde anlattığı, Gestapogözetiminde, Kuzey Denizi’nin kıyısında oğlu Janve karısı Firelei’le buluşması tamamen fiksiyondur.(s. 771-775) Zira, Hermine Krebs, 1936Eylül’ünden beri ayağa kalkamayacak derecedehastadır. Anne ve babasının yanında, Bremen’dekalmaktadır. Richard Krebs’in yegane amacı oğluJan’ı ve Hermine’yi, Almanya’dan kaçırmaktır.Bunu kendisinin gerçekleştiremiyeceği kesindir.Krebs, bu işi, kendinden yedi yaş küçük erkekkardeşi Peps’e havale eder. Waldenfels’e göre,karısı ve oğlu kaçana kadar şimdi hem Nazileri,hem de komünistleri oyalamak zorundadır.
(Waldenfels, age, s. 225)
Tecrit1937 Haziran’ının son günlerinde RichardKrebs Kopenhag’a gider. Gerçek planının, KPDüyeliğinden istifa eden, Nazilerden aldığı izinleAlmanya’ya geri dönen Hermine’yi kaçırmakolduğunu ve bu yüzden Nazileri oyalamasıgerektiğini yoldaşlarına anlatması mümkündeğildir. Çünkü Hermine, KPD’nin gözünde birihanetçidir. Yaptığı oyunla Nazilerin elindenkurtulan Richard ise, o özgül ortamda, yoldaşlarıiçin haliyle şüpheli konumundadır. Wollweber,yıllar sonra Doğu Almanya’da kaleme aldığıyayınlanmayan hatıralarında, Kopenhag’ageldikten sonra, Krebs’in, Gestapo’yu kandırarakajan olduğunu kendilerine rapor ettiğini,Gestapo’dan aldığı belgeleri, yoldaşlarını iknaetmek için masaya yığdığını, fakat kendisinegüvenilmediği için tecrite alındığını ve busüre zarfında kendisinin Krebs’le bir iki defagörüştüğünü yazar. (SAPMA, Sgy 30/1036/1, Bl.55, Erinnerungsakte Wollweber’den [Wollweber’inHatıraları Dosyası] aktaran Waldenfels, age, s.232)
8 Ağustos’tan 27 Eylül 1937’ye kadar,muhtemelen KPD’nin Krebs’e dikte ettirdiği,ya da bizat KPD’nin, Krebs adına kaleme aldığıdezenformasyon içerikli bilgiler HamburgGestapo’suna gönderilir. Artık zaman, karısınıAlmanya’dan kaçırmayı düşünen Krebs’in aleyhineişlemektedir. Wollweber ve Danimarkalı ISHyöneticisi Jensen’e göre, Richard Krebs, İspanyaİç Savaşı’na katılmak istediğini dile getirir.CIC’ye verdiği ifadede ise Krebs, Komintern’in,kendisini İspanya’da infaz etmeyi planladığınısöyler. 27 Eylül’de, Kopenhag’dan yollanandezenformasyonu, 28 Eylül’de, HamburgGestapo’su, Berlin’deki merkezine rapor
eder: “Ajan Erka, Moskova’da düzenlenecekolan denizciler konferansına katılmak üzere yolaçıkmıştır.” (Waldenfels, age, s. 244-249)
KaçışKrebs ve ona eşlik eden bilinmeyen sayıdarefakatçiler, Amsterdam üzerinden Paris’egeldiklerinde, 10 Kasım 1937’de, Richard Krebs,kaçıp Alman Büyük Elçiliği’ne sığındı. Buradan,Gestapo’ya son enformasyonlarından birini yolladı.Komünistlerin tecritinde olan Richard Krebs,Nazilere verebileceği somut bilgiler olmadığıiçin, içine Wollweber’in adını da not ettiği,KPD içindeki keskin fraksiyon çatışmalarındanbahseden uyduruk bir enformasyon kalemealmıştı (Waldenfels, age, s. 250-251). Krebs’inöncelikli sorunu, kardeşi Peps’in Almanya’dankaçırmasını beklediği karısı ve oğluydu. Zamankazanması gerekiyordu. Komintern’in ajan olarakşüphelendiği Krebs’in bir taraftan komüinstlerdenyakayı kurtarması, öte yandan da Nazileri birmüddet daha oyalaması gerekiyordu. 28 Kasım1938’de, Danimarka’da çıkan Arbeiterbladet adlıkomünist gazete, Richard Krebs’in, Gestapo kimlikkartıyla birlikte fotoğrafını yayınlayınca, oyunbitmişti.
Jan Valtin, Karanlığın Ötesinde, bütün bunlardanbahsetmeyecekti. Tersine kahramanımız,Wollweber’in yüzüne gerçekleri haykıracak,karısını kaçırmaya gönüllü olmayan komünistleriçin artık Nazi ajanlığı rolünü oynamayacağınıilan edecekti. Bunun üzerine, gaddar Wollweberve Jensen de, Nazi canilerinin hapishanelerindensonra, şimdi de komünist hücrelerde hayatınıçürütmesi ya da Sovyetler’de öldürülmesi içinJan Valtin’i enterne edeceklerdi. Komünistlerintutsağı Jan Valtin, hücresinde, bütün komünizmtaraftarlarının kulağına küpe olacak şu vecizsoruyu terennüm edecekti: Umutsuzluk ruh hali,
beni yarı yarıya unutulmuş temellere yöneltti.Marx, Engels, Lenin. Hatta Hegel. Diyalektikmateryalizm, Marksizmin felsefesidir. İnsanlıktarihi sınıf mücadeleleri tarihidir. Devrimler,tarihin motorudur. Marx’ın sermaye birikimiyasası… Proletarya diktatörlüğü, burjuvadevletinin bütünüyle yıkılmasının ardındankurulur… Toprak köylünün… Fabrika işçinin…Zincirlerimizden başka kaybedeceğimiz bir şey yokama kazanacağımız koskoca bir dünya var… Özgür,onurlu, açlıktan arınmış bir dünya… Ne gibi biryanlışlık vardı bunlarda?” Kahramanlar kahramanıJan Valtin, köklü kopuş yaptığı komünizme pabuçbırakmayacak, bir gaz lambasıyla enterne edildiğievi yakıp kurtulacaktı. (s. 821-836)
Richard Krebs, Paris’ten Belçika’ya geçti. SosyalDemokrat denizciler teşkilatından HermannKnüfken’le ilişki kurdu. Knüfken, Krebs’in,Gent limanından, 1 Ocak 1938’de, ABD’ninNewport News’e hareket etmekte olan Ary Lensenadlı gemiyle Avrupa’dan kaçmasını sağladı.(Waldenfels, age, s. 253)
AmerikaRichard Krebs, ABD’ye doğru yol alırken, Ocak1938’de, ABD’deki İskandinav denizcileri içinçıkartılan Paa Törn adlı gazete, en son Belçika’nınAntwerpen limanında görülen Gestapo ajanıKrebs’in, ABD’ye gelmekte olduğunu duyurdu.Waldenfels’e göre, komünistlerin ABD’yealelacele yetiştirdikleri bu bilginin kaynağı sadeceKnüfken çevresi olabilirdi. (Waldenfels, age, s.257)
Ary Lensen gemisi 3 Şubat 1938’de, NewportNews’a yanaştı, fakat demirini, ilerdeki dahabüyük liman olan Norfolk’da attı. Gemide yapılanpasaport kontrolü sonucu sınır ve gümrükyetkilileri, geminin kaptanına, 1929’da, bir daha
ABD’ye geri dönmeyeceğine dair taahhütnameyiimzalamış olan Richard Krebs’in ülkeyegiremiyeceğini bildirdiler. Yetkililer, kaptandan,ABD’yi terk edeceği ana kadar Richard Krebs’ingemide gözetim altında tutulmasını istediler.Haftalar geçmesine rağmen gemi bir türlügötüreceği yükü alamıyordu. 6 Mart 1938’de,Richard Krebs gemiden kaçtı ve 9 Mart’ta, NewYork’a ulaştı. Yıllar sonra, ABD’ye kaçak girişininsebebi sorulduğunda Krebs, geminin İtalya’yagideceğini öğrendiği için bu adımı atmak zorundakaldığını anlatacaktı.
Krebs’in bu büyük metropolde gidecek kimsesiyoktu. Muhtemelen Knüfken’den adresini aldığı,Manhattan’daki bir apartmanın kapıcılığını yapan,eski ISH kadrolarından Max Bareck’le ilişkiyegeçti. Bu apartmanda tek odalı bir eve taşındı.Birkaç hafta geçmeden evi bilinmeyen kişilercearandı ve Krebs’e gelen bir takım mektuplarçalındı. Bunlar, New York’a bin kilometreden fazlauzaklıktaki Richmond’daki FBI’ın merkezineNisan ayının sonunda ulaştı ve Richard Krebs’indosyasına konulup, arşive kaldırıldı. Bugün arşivdebulunan FBI dosyasındaki, vaktiyle çalınmış olan omektuplar şunlardı: Hermine Krebs’den, 6 Ocak,31 Ocak ve 25 Şubat tarihlerini taşıyan üç mektup.Kardeşi Peps’ten tarihsiz iki posta kartı veHamburglu bir denizci olan Hans Felix’den 1 Mart1938 tarihinde yazılmış bir diğer mektup(Mektupların ve posta kartlarının tüm metni içinbkz. National Archives, Washington, EspionageNorfolk 95-402’den aktaran Waldenfels, age, s.260-263).
Evinin aranmasının ardından Krebs, tekrarortalıktan kaybolmak zorundaydı. Metrolarda yatıpkalktı, Sixth Avenue’daki amele pazarında iş aradı.5 Mayıs 1938 tarihli, Komünist Partisi, ABD’ninyayın organı Daily Worker, Gestapo ajanı Richard
Krebs’in, St. Georg, New Brighton ve Statenİsland’da görüldüğünü yazdı.
20’li yıllarda ABD’nin önde gelen kadrolarındanolup, daha sonra komünizmden vazgeçen BenjaminGitlow’un, yıllar sonra hatırladığına bakılırsa,Krebs, bu dönemde, Sovyet Gizli Servisi tarafındankaçırılıp, Manhatten’ın karşısındaki Staten İslandadlı küçük adaya götürülmüş, orada, küçük birtahta barakaya kapatılmış, gaz lambası sayesindebarakayı ateşe verip kurtulmuştu (BenjaminGitlow, Whole of ther lives, Communism inAmerica- a personal history and intimate portrayalof its leaders. New York, C. Scriber’s Sons 1948, s.328’den aktaran Waldenfels, age, s. 267).
Richard Krebs, Mart 1938’den Mart 1939’a kadarNew York’un içinde ve yakınlarındaki koylarda,başta boyacılık olmak üzere çeşitli işlerde çalıştı.Bu dönem zarfında Hermine’den, tarihi bilinmeyenson mektubu aldı. Hermine, bacaklarındakidayanılmaz ağrıların onu nasıl yatağabağladığından şikayet etmekteydi. 4 Aralık’ta,Richard Krebs, ABD’nin orta batısında yaşayanannesinin akrabası Margarete’ye, bir gün evvelHermine’nin öldüğünü haber veren mektubualdığını yazmakta ve Hermine’nin bir fotoğrafınıona göndermesini istemekteydi. (Mektubun tümmetni için bkz. Mudd Library, Princeton, RichardKrebs Külliyatı’ndan aktaran Waldenfels, age, s.269-271)
Ölüm raporuna göre Hermine Krebs, 33 yaşında,Hamburg yakınlarındaki AllgemeinenKrankenhaus Barmbeck’de [Barmbeck GenelHastanesi], 15 Kasım 1938’de, Lösemi benzeri birkan hastalığından ölmüştü. Kuzeninin anlattığınagöre Hermine, bu hastalığa toplama kampındayakalanmıştı (Waldenfels, age, s. 271).
Mart 1939’da da nerdeyse Richard Krebsölüyordu. Ciğerlerindeki iltihaplanmadan ötürüNew York’daki bir hastanede penisilin tedavisigördü. Fredich Rost adındaki Alman uyrukludoktor onun hayatını kurtarmıştı. Rost, Krebs’i,Alman anarşist Robert Bek-Gran’le tanıştırdı.Gran, ressam ve yazardı. Münich’li bir sanatçıailesinin oğlu olan Gran, 1919’daki kısa ömürlüMünich, İşçi-Asker Cumhuriyeti’ne katılmış,1920’lerde de ABD’ye göç etmişti. 30’larınortasında, “Stalinist diktatörlüğe” açıktan karşıçıkıp, Almanca yayınlanan Akıma Karşı dergisiniçıkarmaktaydı. Gran, liman işçileri arasında, Nazive komünist yanlısı liman işçileriyle çatışananarşist bir grup kurmuştu. Richard Krebs, Gransayesinde, Alman Hristiyan göçmenler örgütünden,altında, o zamanki ABD dışişleri bakanı CordelHulls’ın imzasının bulunduğu bir kimlikayarlamıştı. Kendi gerçek adının yer aldığı bukimlik, Richard Krebs’in, ABD’de oturumuolduğunu belgelemiyordu ama hiç olmazsa,şimdilik, aramalarda başının ağrımasınıengelleyecekti. Krebs, nekahat devresini geçirmekiçin, New York eyaletinin batısındaki Catskills adlıdağlık bölgede birkaç hafta çadır tatili yaparakyazmaya başlamıştı. (Waldenfels, age, s. 272-274).
Yazdığı iki kısa hikâye, Jan Valtin adıyla, Kendergisinde çıktı. Birinci hikâyesi, “Hitler’sSlaughterhouse: the living hell of Plotzensee”nin(Hitler’in mezbahası: Plotzensee Cehennemi)ardından bir ay sonra “A pillar of the Komintern”(Komintern’in Temel Direklerinden Biri)yayımlandı. Gerçeklerle dedikoduların veuydurulmuş olayların iç içe geçtiği bu hikayede,acımasız, insan değeri bilmeyen ama sinirlerinehakim olan Ernst adındaki kahraman, sonrayazılacak olan Karanlığın Ötesinde’ki ErnstWollweber’den başkası değildi. Kasım 1939’da,American Mercury dergisi, Krebs’in, Comintern
Agent adlı kısa hikâyesini yayımladı. BöyleceKrebs, derginin sahibi, eski komünist EugeneLyons’la tanıştı. (Waldenfels, age, s. 276)
Lyons, kendisi gibi eskiden komünist olup şimdiaktif anti-komünist faaliyetin içinde bulunan birsürü ünlü şahsiyetle Richard Krebs’i tanıştırdı.Bunların içinde Krebs’in hayatını temeldendeğiştirecek birisi de vardı: İsaac Don Levine.İsaac Don levine, Rusya’da doğmuş birYahudi’diydi. Ekim Devrimini öven kitaplaryazmıştı. 1920’lerden itibaren komünizmdenkopmuştu. Krebs’le tanıştığı dönemde, DonLevine, ABD’deki en büyük ve en etkili yayınzinciri Hearts-Presse’de yayıncılık yapmakta, enfazla kitap basan Book-of-the-Month Club’ünyönetiminde yer almaktaydı. Ayrıca filmsenaryolarını yazdığı Hollywood’la da mükemmelilişkilere sahipti. (Waldenfels, age, s. 280)
Richard Krebs, yayınlatmayı düşündüğüotobiyografiye dayalı kitap çalışmasının notlarınıbir tomar halinde Don Levine’nin eline tutuşturdu.20 senedir komünizmle uğraşan Don Levine, neRichard Jensen ne de, Wollweber adlarınıduymuştu. Krebs’in bir dolandırıcı mıydı? Bahsigeçen kişilerin hayal mahsülü olup olmadığınıöğrenmek için ABD Dışişleri Bakanlığı’na başvurdu. Gelen cevap, Krebs’i doğrulamaktaydı(Enemy Alien Krebs, 17. 12. 1942, FBI-Report, s.20’den aktaran Waldenfels, age, s. 280).
20’lerde, ABD Komünist Partisi MerkezKomitesi’nde bulunmuş, daha sonra komünizmdenvazgeçmiş, ABD Kongre’sinin Amerikan karşıtıentrikaları araştıran komisyonunda çalışan BenMandel’le birlikte Isaac Don Levine, aylık bursbağladıkları Richard Krebs’e, 23 Aralık 1939’da,Karanlığın Ötesinde’yi yazması için start verdiler.Krebs, Bek-Gran’ın, Connecticut’daki yazlığına
çekildi ve orada yedi ay zarfında 1000 daktilosayfası yazdı (Waldenfels, age, s, 280). Burada,Bek-Gran’lerin çocuklarının bakıcısı olan 16yaşındaki Abigail Harris’le tanıştı. Abigail bir senesonra (1 Aralık 1940) Richard’la evlenecek veonun ikinci karısı olacaktı.
Karanlığın Ötesinde1940’ın yaz aylarında, Krebs, Bek-Gran’in evindenDon Levine’nin yanına taşındığında, kitabınkahramanına yakışır son değişiklikler yapıldı.Don Levine, ABD’li okurun hoşuna neyingideceğini ve bir kitabın nasıl Bestseller olacağınıçok iyi biliyordu. Kitabın kahramanı, proleterbir aileden gelmeliydi ve böyle bir kahraman,direktiflerini Komintern’in en tepesindeki,kumarbazın biri olan Georgi Dimitrof’tanalmalıydı. Okur için parti aygıtındaki uzunmünakaşalar sıkıcı gelecekti. Krebs’in hayatındagitmediği ama Hamburg denizciler kulubündenduymuş olabileceği yerlerin ve olayların içineJan Valtin’i yerleştirmek, okuyucuyu kesinlikleetkileyecekti. Krebs’in bir zamanki yoldaşlarınınhayatları, Jan Valtin’in anlatımlarıyla, ya Hitlerinya da Stalin’in toplama kamplarında son bulacaktı.1933’de, Fuhlsbüttel Toplama Kampı’nda,gerçekte iki komünist öldürülmüşken, Amerikanokuyucusuna yetmeyecek olan bu rakkam kitapta24’e çıkartılmıştı. Neticede, parti işçisiyken, piyonolarak kurban edilmiş bir adamın hikâyesi, kitaptakoca bir kahramanın hikâyesine dönüştürülmüştü.Kitabın ilk halini bilen anarşist Bek-Gran,Karanlığın Ötesinde yayınlandığında şok olmuş vehayatı boyunca Krebs’i affetmemişti. “Yarattığınatlı karıncadan aşağı in ve kahramanlık taslamayıbırak” diye yazacaktı, Richard Krebs’e gönderdiğimektupta. (17 Mart 1941 tarihli New York’un P.M.adlı günlük gazetesinden aktaran, Waldenfels, age,s. 283).
Kitabın satışını kamçılayacak reklamlarda,Karanlığın Ötesinde’nin tamamen bir otobiyografiolduğu vurgulandı. Gerek Krebs, gerekse DonLevine, hayatlarının sonuna kadar kitaba yapılanmüdahaleleri katiyen kabul etmediler. Krebs,yazarlığının sorgulanmasını istemiyordu. DonLevine ise -ileride de göreceğimiz gibi- bir yandankitabın mahkemelere konu olabileceğinidüşünerek, diğer yandan da maddi çıkarlarınıgözeterek bu tip sorulara cevap vermekten hepkaçtı. Zira, kitabın yayımlanışının ardından, yaptığılektörlük ve tanıtımcılık için hakkı olan %10’ualmakla kalmayıp, toplam gelirin %35’ini cebineindirmekte beis görmedi. Velhasıl, kitabın aslı olanmanüskript, 40’ların sonunda, Library ofCongress’den çalındı ve bir daha bulunamadı(Waldenfels, age, s. 284-285).
Karanlığın Ötesinde, siyasal konjonktüre çokuygun bir zamanda yayımlanmıştı. ABD BaşkanıRooswelt’in Amerikan kamuoyunu savaşa girmeyeikna ettiği bir dönemde yüksek bir reklambütçesiyle piyasaya sürülen kitap, önemligazetelerin kitap eklerinde, aydınlatıcı bir kaynakolarak tanıtılıyordu. Kahramanımız Jan Valtin’letoplama kampında ölen karısı Firelei’in trajik aşköyküsünden daha güçlü bir propaganda malzemesiolamazdı. Hitler-Stalin Paktı’nın ardından çıkankitap her iki tarafa da vuruyor, insanlığıdemokrasiye sahip çıkmaya çağırıyordu.New York Times gibi gazeteler ve Stribner’sCommentery gibi tanınmış kültür dergileri, kitabıve Mr. Valtin’i göklere çıkardılar. Böylesi birreklam bombardımanının da kitabı, “açıkça kirli vedeğersiz bir roman” olarak nitelendiren ünlükomünist ve felsefeci Ernst Bloch’a kimse aldırışetmeyecekti (Sürgünde çıkan FreiesDeutschland’dan [Özgür Almanya] aktaranWaldenfels, age, s. 288).
Birinci baskısı Alliance’da çıkan kitabın kısaltılmışve daha sonra dünyanın bir çok diline yapılacakçevirilerinin temelini oluşturacak versiyonu, Mart1941’de, Book-of-the-Month Club tarafındanyayımlandı. Böylece toplam yedi milyonlukbaskısıyla, ABD’de, yetişkin hemen herkesinokuyacağı Bestseller yaratılmıştı. Daha 1941senesinde kitabın, İsveç ve İngiltere baskıları çıktı.Bütün bu kampanyalarda kitabı daha da gizemlikılan, komünist ajanların ölüm tehdidi altındayaşayan yazarın yüzünü kamuoyundan gizliyoroluşuydu (Waldenfels, age, s. 290).
Bir Amerikan kahramanının doğuşuRichard Krebs’in etrafındaki sis perdesi 3 Mart1941’de bir miktar aralanacaktı. New York’ungünlük gazetelerinden P.M.’in muhabiri, Krebs’lebir röportaj yaptı. Fakat yazar, hâlâ fotoğrafınınyayımlanmasını ve nerede kaldığının bilinmesiniistemiyordu. Bu arada 24 Şubat’tan 3 Mart’a kadar,meşhur LIFE dergisi, kitaptan bölümlerin ve kitaphakkında yazılmış makalelerin yer aldığı bir yazıdizisi yayımladı. Dergide, ilk defa yazarınköpeğiyle oynarken çekilmiş, yüzünün ise hâlâ tamgörünmediği bir fotoğraf yer alıyordu. Meraktançatlayan ABD kamuoyu, gizemliliğini daha daarttıran yazarın bu sefer sesini duyma fırsatınıbuldu. İlk defa 27 Mart’ta, Richard Krebs, ABDulusuna şöyle sesleniyordu: “KaranlığınÖtesinde’yi para kazanmak için değil,Amerikalıları uyarmak için yazdım… Size bir şeysöyleyeyim mi? Bugün San Quentin’deki özgürlükve tolerans, Avrupa kıtasının tamamındayoktur …Amerika’daki yaşamı çok gerçekbuluyorum ve Karanlığın Ötesinde kitabındaanlatılan tecrübelerin fantazi olduğuna ilişkiniddialara karşılık, burada, Amerika’da edindiğimtecrübeleri kitaptakinden daha fazla fantazibulduğumu söylemeliyim. Amerika’da olmaktanve yeniden özgür insanların arasında yaşamaktan
ötürü çok mutluyum.” (Krebs’in ikinci karısıAbigial Alderman’dan alınan orijinal röportajkaydından çeviren Waldenfels, age, s. 294)
17 Nisan 1941’de, Richard Krebs, ABDGöçmenlik Bakanlığı’nca, ülkeye kaçak girdiğiiçin ilk defa sorguya çekildi. Yerinde başka birisiolsaydı çoktan sınırdışı edilirdi. Fakat, Krebs içinbu sorgu neredeyse bir reklam niteliği taşıyordu.Arkadaş çevresinin onun için kurduğu, Aid ValtinAssociation, öyle bir imza ve basın kampanyasıyürüttü ki, Kaliforniya Valisi Culbert L. Olson,Krebs’i affedip, ona süresiz oturum hakkı verdi(Waldenfels, age, s. 297).
Karısı, bu gelişmelerin ardından, Krebs’in yüzünükamuoyuna göstermesi için onu ikna etti. Krebs,Washington’daki Ulusal Basın Kulubü’nde, 1941Mayıs’ının sonunda düzenlenen basın toplantısındayüzünü kamuoyuna gösterdi. Bu basın toplantısı,ABD Kongre’sinin, Amerikan karşıtı faaliyetleriaraştıran komisyonun önünde verilecek ifadenin birnevi hazırlığıydı. Isaac Don Levine, ABDvatandaşlığını elde etmek için bu komisyonunönüne çıkması gerektiğine Krebs’i zor ikna etmişti.İki gün süren ve 50 sayfayı bulan ifadesinde Krebs,Alman ve Sovyet gizli servislerinin ABD’dekifaaliyetleri hakkında fazla bir şey anlatamadı.Fakat, bilgi sahibi olduğu Alman istihbaratıhakkında epey isabetli ve detaylı ifade verdi.Ancak ne ilginçtir ki, Krebs, verdiği ifadeyle, ABDmakamlarında, hiçbir zaman haberdar olamıyacağıbir çekişmeyi de tetiklemişti. Richard Krebs’in,komisyona verdiği ifade, FBI’nin, gücünden sualolunmaz şefi J. Edgar Hoover’i harekete geçirmişti.
Kapalı kapılar ardında1939 sonbaharından beri Krebs, FBI tarafındanizleniyordu. 12 Ekim 1939’da, FBI ajanı Foxworth,üstlerine yazdığı bir raporda, muhbirlerinden
birinin (üstü çizilmiş), Gestapo ve Sovyet G.P.U’suhakkında epey bilgisi olan Jan Walten’le [Valtin]ilişkiye geçtiğini haber veriyordu (FBI dosyasındanaktaran Waldenfels, age, s. 300). Bu bilginineninde sonunda kendi masasına üstüne geleceğikesin olan J. Edgar Hoover, en geç Krebs’inkomisyon önünde verdiği ifadenin ardındanNazilerle ilişkiye geçti. Alman Büyük Elçiliği’ninPropaganda Sekreteri Thomsen, 31 Mayıs 1941’de,Berlin’e yolladığı raporunda, “güvenilirkaynaklardan aldığım bilgiye göre, Komisyon’unve onun üyesi olan vekillerin Krebs’i birpropaganda malzemesi olarak kullanmalarındanABD gizli polisinin şefi Edgar Hoover son derecerahatsız olmuş. Adalet Bakanlığı da, yıllar evvelburada cinayet teşebbüsünde bulunmuş Krebs’i birkatil olarak değerlendirmekteymiş… Amerikalıkaynaklarım, Krebs’in Almanya’daki suç çetelesiniaçıkladığımız taktirde Hoover’in çok memnunolacağını bana bildirdiler” demektedir (RichardKrebs’in Vatandaşlıktan Çıkartılma Dosyası’ndanaktaran Waldenfels, age, s. 302).
Öte yandan Richard Krebs, 1941’de, ABDGöçmenler Büro’suna verdiği ifadede, FBI ile olanilişkisini saklamadan şöyle diyordu: “Ekim1939’da, FBI, benimle ilişkiye geçip, ABD’dekibölücü faaliyetler hakkında kendilerine yardımcıolmamı istedi. Ben de elimden geldiği kadarıylakendilerine yardımcı oldum” (ProtokollDeportation Hearings, 17. 4. 1941, s. 80’denaktaran Waldenfels, age, s. 304). Yaşamınınsonuna kadar, Krebs, FBI’ın kendisine, ABDdemokrasisinin yılmaz koruyucusu gözüyle baktığıkanısındaydı. Halbuki, ABD makamları arasındakiyazışmalarda, FBI şefi Hoover, Krebs hakkındaolumlu bilgi vermeye hiçbir zaman gönüllüolmamıştı. Mesela, 11 Ekim 1941’de, AdaletBakanlığı’nın, Krebs’in komünist ve Nazibağlantılarından kopup kopmadığı ve kendisinin
Bakanlığa yardımcı olup olamıyacağına dairFBI’ya verdiği yazılı soruya cevaben Hoover şöylediyecekti: “FBI, Krebs’in komünistlerle ya daNaziler’le bütün bağlarını kopartıp kopartmadığınıbilmediği için bu sorunuza müsbet bir cevapveremez” (Enemy Alien Krebs’den aktaranWaldenfels, age, s. 305). Tüm bu iç yazışmalardanhabersiz olan Richard Krebs ise, iyi bir Amerikalıolmak için çırpınıyordu. Göçmenler Bürosu’naverdiği ifadede, kendisine sorulmadığıhalde, “Kasım 1939’da, FBI’ın New YorkBüro’sunun şefi Mr. Foxworth bana haftalık birmaaş bağlamayı teklif etti. Ben, satacak hiçbirbilgimin olmadığını söyleyerek bu teklifi kabuletmedim. Fakat, ne zaman gerekirse, tüm vicdanımve bilgimle, birlikte çalışmaya hazır olduğumukendilerine söyledim” diyecekti (Enemy AlienKrebs, J. Edgar Hoover’in, Enemy Alien ControlUnit başkanı Edward J. Ennis’e 26 Şubat 1943’degönderdiği bilgi notundan aktaran Waldenfels, age,s. 305).
Geçmiş geri geliyor1941’in baharında Richard Krebs, uzun bir okumave kitap tanıtımı turnesine çıktı. Ohio, Wisconsin,Michigan, İllinois, Massachusetts, Minnesota,Pennsylvania, Connecticut ve Oklahoma’dan sonra7 Aralık 1941’de, Krebs, Texas’a geldiğinde, onukötü bir haber bekliyordu. Japon uçakları, PearlHarbour’a saldırmıştı.
ABD’deki siyasi ortam bir gecededeğişmişti. “Kasap Joseph Stalin” yerini “UncleJoe”ya [Co Amca] bırakmış, Komünist Partisi,ABD ömrü hayatında erişebileceği en yüksekpopülariteye erişmişti.
Zaten kendi başına bir senaryo olan KaranlığınÖtesinde kitabından, bu sefer de bir film senaryosuüreten Hollywood, derhal projeyi rafa kaldırmıştı.
Rafa kaldırılan senaryolardan birinde, Wollweber,Wollwegen diye geçmekte ve tabii filmin kötükarakterini temsil etmekteydi. Bu Wollwegen,militan Jan’ın çok sevdiği güzel karısı Firelei’egözünü dikmiş ve onu elde edebilmek için kocasınıölüme göndermişti. Davaya, ölümüne sadık olanJan ise, filmde, bir maceradan bir diğerinekoşuyordu…. (Mudd Library, Princeton’daki KrebsKülliyatının içinde yar alan senaryo teklifleridoyasından aktaran Wldenfels, age, s. 307).
ABD’nin savaşa girmesinden yana olan Krebs,Pearl Harbour’dan sonra da Sovyetler’e müttefikgözüyle bakılmaması gerektiğini sürekli dilegetirdi. Krebs, zamanın değiştiğinin farkındadeğildi. Don Levine ise, çoktan Sovyet Rusya’yıunutmuştu. Hava Kuvvetleri generali BillyMitchell adlı bir Amerikan kahramanının hayatınıyazmakla meşguldü. Krebs, henüz popülaritesinikaybetmemişti. Hâlâ okumalara davet ediliyordu.Bu arada ABD Maliye Bakanlığı da, Savaş Bonosusatımı için Krebs’den faydalanmasını bildi.Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında binlerce kişininkatıldığı, Karanlığın Ötesinde kitabının tanıtım veokuma toplantılarında Savaş Bonoları satıldı.Richard Krebs de, varlığının %20’sini bu tahvillereyatırdı (Waldenfels, age, s. 308).
Isaac Don Levine’le yollarını ayıran RichardKrebs, onsuz da yazabileceğini ispat etmekistercesine, 1942’de, San Quentin günlerinianlattığı, ikinci kitabı Bend in the River’ıyayımladı. Ardından, Haziran 1942’de, Reader’sDigest’te, “Teşvik etmezsek Avrupa’da ayaklanmaolmaz” adlı makalesi çıktı. Bu makale, Krebs’inbaşına gelecek sorunları tetikleyecekti.
O yıllarda, ABD’de düşman uluslara mensupşüpheliler, rejim tarafından temerküz kamplarınakapatılıyorlardı. Savaşın başlamasıyla birlikte
Enemy Alien Control Unit kurulmuştu. FederalBaş Savcılık’a bağlı bu birim yabancılarıdenetlemekle ve gerekirse bahsi geçen kamplarakapatmakla görevliydi. Hamburg günlerindeKrebs’le birlikte faaliyet yürütüp, Kızıl Denizcilerdavasında birlikte yargılanan ve o sıradaKaliforniya’daki temerküz kampında bulunanErich Krewert, Krebs’in makalesine cevaben 28Haziran 1942 tarihli,”açık mektup” başlıklı yazıyı,Reader’s Digest’e yolladı. Mektup, Krebs’i yerdenyere vuruyor ve Nazilerle iş birliği yapmaklasuçluyordu. Krewert, yolladığı mektubun kampmüdüriyeti tarafından okunacağını çok iyibiliyordu. Müdüriyet, Enemy Alien Control Unit’iderhal mektuptan haberdar etti. 24 Kasım 1942’de,Richard Krebs, kahvaltı masasında, Gestapo ajanıolduğu iddiasıyla tutuklanıp, Ellis Islandadasındaki temerküz kampına konuldu. Bir seneevvel Richard Krebs’i göklere çıkartan ABD basınışimdi onu yermek için birbiriyle yarışıyordu(Waldenfels, age, s. 321).
8 Aralık 1942’de Krebs’in davası başladı.Komünist faaliyetleri, Nazi hapishanesindegeçirdiği günleri ve ABD’ye gelişinden bu yanayaşadığı tüm detaylar enine boyuna bu mahkemedeele alındı. Üç orta ölçekli tüccar ve iki emeklisubaydan oluşan vatandaş jürisi, neticede, KızılDenizciler davasından bir buçuk seneye mahkûmolmuş Krewert’in iddialarına karşın, aynı davadanüç sene hapis cezasına çarptırılmış RichardKrebs’in, temerküz kampından salıverilmesinitalep etti. Federal Baş Savcı, Krebs’i öyle kolaykolay serbest bırakma niyetinde değildi. 28 Mayıs1943’e kadar temerküz kampında tutuldu.
Amerikan değerlerinin yılmaz savunucusuRichard Krebs, ABD vatandaşı olmamasınarağmen, Ağustos 1943’de, askere alındı. Ve1944’ün baharında, Filipinler’de, Japonlara karşı
savaşmak için sıradan bir piyade eri olarak cepheyegönderildi. Burada, savaşın acımasız yüzünügösteren üçüncü kitabı, Childern of Yesterday’iyazdı. 1945’in sonbaharında, şeref madalyasısahibi alarak cepheden döndü. Savaş siperlerindeki,Krebs’e, tropikal ormanlarda bulunan, JungleRot adlı, tedavisi mümkün olmayan bir virüsbulaşmıştı. Ayak parmaklarından, bacaklara,oradan da bel kemiği üzerinden beyne ulaşan buvirüs, iki sene sonra, Richard Krebs’in ölümüneneden olacaktı.
1946’da, oğlu Jan’ın Almanya’da bir çiftlikteyaşıyor olduğunu öğrenmişti. Hermine’nin veardından da ebeveyinlerinin ölümünün ardından,Jan’ı, çiftlik sahibi bir aile yanına almıştı. Krebs,uzun prosedürlerin ardından oğlunu yanınaaldırtacaktı. 1947’de, ABD vatandaşı oldu. İkincikarısı Abigail, 1948’de, ağır psikolojik depresyonyaşayan Richard Krebs’i terk etti. Kadın,Richard’la evliliklerinden olan iki oğlunu dayanında götürdü. 1949’da, Krebs, üçüncü karısıClara Medders’le evlendi.
Artık Gestapo ajanı olup olmadığını soran yoktu.Fakat hâlâ komünistliğinden şüphe ediliyordu.Krebs ise, bu şüpheden kurtulmak için herfırsatı değerlendiriyordu. Amerikan değerlerininyılmaz savunucusu, kararlı bir anti-komünistti.Yanına aldırttığı oğlu Jan’ın, bir gün okuldaneve geldiğinde, elinde Bugünkü Sovyet Rusyaadlı mecmuayı görünce çılgına döndü. 21 Eylül1949’da, okul müdürüne zehir zemberek birmektup yazdı. Mecbuayı çıkartan şahıslarınbölücü faaliyetleri hakkında teferruatlı bilgilersunan mektup, okul idaresinin böylesi bir dergiyiöğrencilerine vermekle, küçük dimağlarınyıkanmasına yardımcı olduğunu söylüyordu.Müdür, dergiyi derhal toplattı. (Richard KrebsKülliyatından aktaran Waldenfels, age, s. 339).
1950’nin baharında Richard Krebs, CIA’nin öncülüolan CIC’nin davetiyle savaş sonrası Almanya’yagitti. Burada iki hafta kaldı. Komintern sonrasıkurulan Kominform ve Alman komünistlerininfaaliyetlerinin yanısıra, CIC’nin en fazla merakettiği adam Wollweber’di. CIC, Wollweber’inkendi saflarına ikna edip edilemeyeceğini sordu.Krebs, tüm bildiklerini anlattı ve Wollweber’inböyle bir teklifi kabul etmeyeceğini ama genede denenebileceğini söyledi (CIC’de Wollweberüzerine verilen bilgiden aktaran Waldenfels,age, s. 342). Geri döndüğünde, kendisinegösterilen hürmetten çok etkilenmiş olacak ki,Bill adlı arkadaşına, 8 Mart 1950’de yazdığımektupta, “CIC’nin davetiyle Almanya’daydım.Seyahatim boyunca bana özel koruma ve şoförtahsis edildi” diye yazıyordu (Waldenfels, age, s.344).
1950’nin baharında bir kez daha Almanya’ya gitti.Bu arada tekrar barıştığı Isaac Don Levine’ninaracılığıyla, Fransız Figaro gazetesi için ikiAlmanya’yı bölen sınır boyunca seyahat edip,gözlemlerini yazacaktı. Kasım sonunda ABD’yegeri döndü. Almanya seyahatini anlatan yazısı,Ocak 1951 tarihli Figaro’da yayımlandı. RichardKrebs, Amerikalıların hizmetine giren BatıAlmanya’daki eski Nazilerden hiç bahsetmediğibu yazısında, kızıla boyanmış Naziler’in şimdiDoğu Almanya’da olduklarına işaret ediyordu(Figaro’dan aktaran Waldenfels, age, s. 348).
Richard Krebs, Fransız gazetesinde yayımlananyazısını göremeden, 1 Ocak 1951 sabahı, Betterton,Maryland’deki hastanede öldü.
Karanlık kitapTüm bu bilgiler ışığında Karanlığın Ötesinde’yeserinkanlıca bakıldığında, kitabın, tersinden birçok
öğretici öğeyi ihtiva edeceği görülecektir.
Richard Krebs’in hayatından yola çıkarak, üzerindedurulması gereken en önemli öğe, daha devrimevarmadan, Richard Krebs gibi insanların, düşündünyalarındaki çelişkiler karşısında sendeleyipnasıl itirafçı olduklarıdır. Karanlığın Ötesinde’yiokurken sık sık aklıma, 12 Eylül’ün ünlüitirafçılarından Vecdi Tapçın ve Şemsi Özkan’ınhapishanede kendilerine yazdırılan komünizmaleyhtarı kitaplar geldi. Bu ünlü itirafçıların sonrane oldukları bilinmez ama rejimin, müddetlerinidoldurduktan sonra, bu tip insanları kullanılmışmendil gibi bir kenara attığı gerçektir. Mesela,farklı bir konumda olsa da, Sudan asıllı Hollandamilletvekili Hirje Ali ve onun başına gelenler ibretvericidir.
11 Eylül 2001’in ardından, Hollanda’da, rejimin,Müslüman kökenli yabancılar aleyhinde akılalmaz saldırılarını teşvik eden bu kadın, kraldançok kralcılığıyla başa bela olunca, bizzat kendipartisinden olan İçişleri Bakanı’nın yaptırdığıaraştırma sonucu, Hollanda vatandaşlığı içinbaşvurduğu dönemde yanlış bilgi verdiğianlaşmış(!), bir anda hem Hollanda vatandaşlığını,hem de milletvekilliğini yitirmişitir. Ali, apar toparABD’ye kaçmak zorunda kalmıştır. Anlaşılan,nedamet etmiş zavallıların ortak kaderi genellikleböyle oluyor.
Yukarıda değindiğim noktanın tayin edici tarafınıdüşün dünyasındaki çelişki oluşturmaktadır.Hangi sınıf kökenine sahip olurlarsa olsunlar,komünizmi bilimsel değil de, sadece bir dönemehas, şu veya bu sebepten ötürü benimsediğiniiddia edip, komünist saflara, örgütsel olarak gelipkatılan insanların, ya devrim öncesi ya da devrimsonrası varabilecekleri noktanın adı KaranlığınÖtesinde’dir.
Ya da başka türlü ifade edecek olursak, bir aniçin o tarihlerde Almanya’da devrim olduğunudüşünelim. Ve o devrime önderlik etmiş partiyive onun kadrolarından Richard Krebs’i hayaledelim. Ancak Sosyalist Almanya’nın dahagüçlü sanayileşmeyi sağlayacağını, NasyonalSosyalistlerin, ne nasyonal ne de sosyalistolduğunu, gerçek ulusalcının ve sosyalistinkomünistler olduğunu iddia edebilen bir partinin(ve onun kadrosu Richard Krebs), varacağı yerneresi olabilirdi ki? Tabii ki, 1989’da, dahatarihe karışmadan evvel, Demokratik AlmanyaCumhuriyeti’nin öncüsü Sosyalist Birlik Partisi’ninvardığı yer neresiyse orası olacaktı. Oranınadı Gulaş Komünizmi’ydi. Dünya komünisthareketinde eğilim olarak başlayan yanlışlıklar,zamanla kar topu gibi büyüdü ve o noktaya geldi.
Bütün bir Sovyetler Birliği’ndeki proletaryadiktatörlüğü tecrübesi, üzerinde tartışılmasını veiçinden iyi olan tecrübelerin çıkarılıp alınmasınıgerektirmektedir. Mesela, bütün bir dünyakomünist hareketinin tarihine (özellikle Lenin,Stalin ve Mao dönemlerinde) damgasını vuran,Sosyalizmin ana vatanı için iyi olan dünyadakibütün devrimler için de iyidir diyeözetleyebileceğimiz ve buradan hareketle yapılmışolan baş düşman tespitlerinin yanlışlıkları, sosyalistülkelerde geriye dönüşlere, nice devrimcihareketlerin de, sağa savrulmalarına nedenolmuştur. Fakat, Komintern ve SSCB’nin tarihselsuçunu, Jan Valtin aracılığıyla tespit etmekmümkün değildir. Zira, ortada bir kör düğümvardır. Koskoca Sovyetler Birliği, alî çıkarları içinbaş düşman tespiti yapar da, Richard Krebs miyapmayacaktır? Ve ne ilgiçtir ki, NaziAlmanyası’na karşı, Stalin’in, demokratemperyalist müttefiki olacak olan ABD’ninkollarına, Richard Krebs kendisini bırakacak,
Komünist Partisi’nin lideri Browder’in yükselttiğiABD bayrağına, o da sarılacaktır. Burada dünyayahangi pencereden bakılarak bu eleştirilerinyapıldığı önemlidir. İnsanlığın, sınıfsız bir toplumavarması, ancak proletarya diktatörlüğü üzerindenolacaktır. O proletarya diktatörlüğünde,muhalefetin teşvik edilmesi ve hatta KaranlığınÖtesinde gibi kitapların okunabilmesi vetartışılması gereklidir. Şayet, aman canım,proletarya diktatörlüklerinin ne olduğunu gördük,adını dahi anmak abesdir deniliyorsa, o başka.Ama devrimde ısrar edilip, farklı fikirlerintartışılması isteniyorsa -ki, ihtiyacımız tam dabudur- o zaman, anti-komünist olsun da isterseABD patentli olsun denilerek, KaranlığınÖtesinde’ye dayanmak, ne mümkündür ne de, yenibir komünizm bilimi için gerekli ve doğrudur.
Yaşıtları ve bir dönemki yol arkadaşlarınıntersine, sistemin yanına savrulmamış olan, hâlâ,ruhu devrimci, anarşist dostum Gün Zileli, Bâkiİlk Selam adlı kitabıma yazdığı önsöz de şöyledemişti:
“ ‘Tarih yapıcılar’ diye bir deyiş, son zamanlardasık sık kullanılmaktadır. ‘Tarihin seyrini değiştirenbüyük adamlara’ atfen icad edilmiş bu deyişi nezaman duysam, gözümün önüne, heykellerindenyakından bildiğimiz ‘büyük kahraman’lar değilde, nedense, bir masanın çevresine oturmuş, ortayaşlı, saçları dökülmüş, hafif göbekli, gözlüklü,ciddi yüzlü bir takım adamlar gelir. Masayaoturmuş, ‘tarihi yapmakta’dırlar. Bu, o kadarda gerçek dışı bir şey değildir. Genellikle tarihi,galiplerin hizmetindeki bu “tarih yapıcılar”danöğrenmemiş miyizdir? (Emrah Cilasun, Bâki İlkSelam-Çerkes Ethem, 1. Baskı, Belge Yayınları,İstanbul, 2004)
İsaac Don Levine ve onun yarattığı Amerikan
kahramanı Jan Valtin örneğinde görüldüğü gibi,Gün Zileli, yerden göğe kadar haklıdır.

Bu yazının daha kısa bir versiyonu Mesele dergisinde çıkmıştır.